Onderwijsbehoeften van sterke rekenaars in het basisonderwijs: een diepgaande benadering

Geplaatst op 2 augustus 2024

In het basisonderwijs ligt de focus vaak op het ondersteunen van leerlingen die moeite hebben met rekenen. Echter, het is net zo belangrijk om aandacht te besteden aan de onderwijsbehoeften van sterke rekenaars. Deze leerlingen, die gemakkelijk door de standaard leerstof heen gaan, hebben specifieke behoeften die, als ze niet worden vervuld, kunnen leiden tot verveling, demotivatie en een gebrek aan uitdaging. Dit artikel verkent de kenmerken van sterke rekenaars en biedt strategieën om hun onderwijsbehoeften effectief te vervullen.

Kenmerken van Sterke Rekenaars

Sterke rekenaars onderscheiden zich door hun vermogen om wiskundige concepten snel en diepgaand te begrijpen. Enkele van de kenmerken van deze leerlingen zijn:

1. Snelle Begrip van Concepten: Sterke rekenaars hebben vaak een vlotte en intuïtieve grasp van wiskundige concepten. Ze begrijpen nieuwe ideeën snel en kunnen ze gemakkelijk toepassen in verschillende contexten.

2. Probleemoplossend Vermogen: Deze leerlingen zijn vaak creatief en origineel in hun benadering van wiskundige problemen. Ze kunnen verschillende strategieën en technieken combineren om oplossingen te vinden.

3. Diepgaande Interesse: Sterke rekenaars tonen vaak een diepgaande interesse in wiskunde en zijn gemotiveerd om meer te leren dan de lesstof vereist.

4. Zelfstandigheid: Ze zijn vaak in staat om zelfstandig te werken en hebben minder begeleiding nodig bij het oplossen van wiskundige problemen.

Onderwijsbehoeften van Sterke Rekenaars

Hoewel sterke rekenaars vaak vooruitlopen op hun klasgenoten, hebben ze specifieke behoeften die moeten worden vervuld om hun potentieel volledig te benutten:

1. Uitdagende Taken: Sterke rekenaars hebben behoefte aan uitdagingen die hen intellectueel stimuleren. Het standaard curriculum kan onvoldoende zijn om hen voldoende uitdaging te bieden. Dit betekent dat ze taken moeten krijgen die hun kritisch denkvermogen en probleemoplossende vaardigheden aanscherpen.

2. Verdieping en Verbreding: Naast het bieden van moeilijkere oefeningen, is het belangrijk om mogelijkheden te bieden voor verdieping en verbreding van hun kennis. Dit kan door hen bloot te stellen aan geavanceerdere wiskundige concepten of door hen te laten onderzoeken hoe wiskunde wordt toegepast in andere vakgebieden.

3. Autonoom Leren: Sterke rekenaars profiteren van meer autonomie in hun leerproces. Ze moeten de ruimte krijgen om hun eigen leertraject te bepalen en om zelfstandig projecten en onderzoeken te ondernemen.

4. Differentiatie: Het aanbieden van gedifferentieerde instructie is cruciaal. Dit betekent dat leerlingen op verschillende niveaus en met verschillende leerstijlen worden ondersteund. Voor sterke rekenaars betekent dit vaak het bieden van verrijkingsmateriaal en taken die aansluiten bij hun interesses en vaardigheden.

5. Sociale en Emotionele Ondersteuning: Ondanks hun academische vaardigheden, kunnen sterke rekenaars zich sociaal of emotioneel geïsoleerd voelen. Het is belangrijk om een ondersteunende omgeving te creëren waar ze zich gewaardeerd en begrepen voelen, en om hen de kans te geven om samen te werken met andere getalenteerde leerlingen.

Strategieën voor Effectief Onderwijs

Om de behoeften van sterke rekenaars in het basisonderwijs te vervullen, kunnen de volgende strategieën effectief zijn:

1. Differentiatie in de Klas: Door het gebruik van verschillende niveaus van taken en opdrachten kunnen sterke rekenaars werken op een niveau dat hen uitdaagt. Differentiatie kan ook inhouden dat leerlingen keuzemogelijkheden krijgen binnen hun opdrachten, zodat ze kunnen werken aan projecten die hun persoonlijke interesses weerspiegelen.

2. Uitbreiden van het Curriculum: Het toevoegen van verrijkende wiskundige activiteiten en projecten kan sterke rekenaars de mogelijkheid geven om hun kennis en vaardigheden verder te ontwikkelen. Dit kan variëren van het verkennen van wiskundige puzzels en spellen tot het onderzoeken van wiskunde in de wetenschap en technologie.

3. Aanmoedigen van Zelfstandig Werk: Het bevorderen van zelfstandig werk en onderzoek kan sterke rekenaars helpen om hun eigen leervragen te formuleren en om diepere kennis te ontwikkelen. Dit kan door hen projecten te laten kiezen die hen interesseren, of door hen te betrekken bij wetenschappelijk onderzoek en experimenten.

4. Samenwerking en Groepswerk: Hoewel sterke rekenaars vaak zelfstandig werken, kan samenwerking met andere getalenteerde leerlingen hen nieuwe perspectieven en uitdagingen bieden. Groepswerk kan ook sociale interactie bevorderen en het gevoel van gemeenschap versterken.

5. Regelmatige Feedback en Evaluatie: Het geven van regelmatige en constructieve feedback helpt sterke rekenaars om hun voortgang te monitoren en hun vaardigheden verder te ontwikkelen. Het kan ook helpen bij het identificeren van nieuwe uitdagingen en kansen voor groei.

6. Professionele Ontwikkeling voor Leraren: Leraren moeten worden ondersteund met de juiste training en middelen om effectief te kunnen differentiëren en uitdagende leermogelijkheden te bieden. Professionele ontwikkeling kan hen helpen bij het ontwikkelen van strategieën voor het werken met hoogbegaafde leerlingen en het creëren van een stimulerende leeromgeving.

Voorbeelden van Praktische Toepassingen

Om de bovengenoemde strategieën in de praktijk te brengen, kunnen leraren de volgende voorbeelden overwegen:

• Wiskundige Competities en Wedstrijden: Het organiseren van of deelnemen aan wiskundige wedstrijden kan sterke rekenaars een extra uitdaging bieden en hen de kans geven om hun vaardigheden te testen tegen anderen.

• Projectmatige Aanpak: Leerlingen kunnen projecten uitvoeren waarin ze een wiskundig probleem onderzoeken dat hen interesseert. Dit kan bijvoorbeeld een analyse zijn van wiskundige patronen in de natuur of een wiskundig ontwerpproject.

• Gebruik van Technologie: Educatieve apps en software kunnen worden ingezet om gepersonaliseerde en uitdagende wiskundige oefeningen te bieden. Technologie kan ook helpen bij het visualiseren van complexe concepten en het bevorderen van zelfstandig leren.

Conclusie

Sterke rekenaars in het basisonderwijs hebben specifieke onderwijsbehoeften die verder gaan dan het standaard curriculum. Door hen uitdagende en verrijkende leerervaringen te bieden, kunnen we ervoor zorgen dat deze leerlingen gemotiveerd blijven en hun volledige potentieel realiseren. Differentiatie, autonome leeropties, en de mogelijkheid om samen te werken met andere getalenteerde leerlingen zijn essentieel voor het ondersteunen van hun academische en persoonlijke ontwikkeling. Met de juiste benadering en ondersteuning kunnen sterke rekenaars niet alleen excelleren in hun huidige leeromgeving, maar ook een sterke basis leggen voor toekomstige successen.

Geraadpleegde bronnen

• Bloom, B. S. (Ed.), Engelhart, M. D., Furst, E. J., Hill, W. H., & Krathwohl, D. R. (1956). Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals. Handbook 1: Cognitive domain. New York: David McKay.
• Chamberlin, S. A. (2010). Mathematical problems that optimize learning for academically advanced students in grades K-6. Journal of Advanced Academics, 22, 52 – 76.
• Diezmann, C. M., & Watters, J. J. (2000). Catering for mathematically gifted elementary students: Learning from challenging tasks. Gifted Child Today, 23, 14 – 19.
• Gavin, M. K. (2011). Identifying and Nurturing Math Talent. USA: Prufrock Press.
• Inspectie van het Onderwijs. (2015). Hoe gaan we om met onze best presterende leerlingen? De huidige praktijk in het primair en voortgezet onderwijs, met voorbeelden en vragen ter inspiratie. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
• Inspectie van het Onderwijs. (2019). Reken- en wiskundeonderwijs aan (potentieel) hoogpresterende leerlingen. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
• Kennisrotonde (2017a). Is er een relatie tussen hoogbegaafdheid en onderpresteren? (KR. 189). Den Haag: NRO.
• Kennisrotonde (2017b). Waar hebben meer- of hoogbegaafde leerlingen het meeste baat bij? Compacten en verrijken binnen de groepen of wekelijks een of twee uur in een plusklas/verrijkingsklas? (KR.172). Den Haag: NRO
• Kennisrotonde (2019). Welke leeractiviteiten stimuleren het leerproces van begaafde leerlingen in groep 6-8? (KR699). Den Haag: NRO
• Koshy, V., Ernest, P., & Casey, R. (2009). Mathematically gifted and talented learners: theory and practice. International Journal of Mathematics Eduation in Science and Technology, 40, 231-228.
• Leikin, R. (2010). Teaching the mathematically gifted. Gifted Education International, 27, 161 – 175.
• Noteboom, A., & Klep, J. (2004). Compacten in het reken-wiskundeonderwijs voor begaafde en hoogbegaafde leerlingen in het basisonderwijs. Panama Post, 23, 29 – 38.
• Noteboom, A., & Verbeeck, K. (2020). De kracht van rijke rekenvragen. Volgens Bartjens, 39.
• Prast, E. J. (2018). Differentiation in primary mathematics education (Doctorale Dissertatie). Utrecht: Universiteit Utrecht
• Reis, S.M. & Renzulli, J.S. (2005). Curriculum compacting: A systematic procedure for modifying the curriculum for above average ability students. Connecticut: The National Research Center on the Gifted and Talented, The University of Connecticut.
• Rogers, K. B. (2007). Lessons learned about educating the gifted an talented: A synthesis of the research on educational practice. Gifted Child Quarterly, 51, 382 – 296.
• Schoevers, E.M. (2019). Promoting creativity in primary school mathematics education (Doctorale Dissertatie).Utrecht: Universiteit Utrecht.
• Smale-Jacobse, A. E., & Hoekstra, R. (2013). Uitdaging en keuzevrijheid voor Excellente Rekenaars in het basisonderwijs. Groningen: Gronings Instituut voor Onderzoek van Onderwijs, Rijksuniversiteit Groningen.
• Sjoers, S. (2012). EXcellent rekenen: rekenen met (hoog)begaafde leerlingen. Utrecht: APS.
• Sjoers, S. (2017). Sterke rekenaars in het basisonderwijs. Amersfoort: CPS Onderwijsontwikkeling en advies.
• Sjoers, S. (2018). Sterke rekenaars in het basisonderwijs. Volgens Bartjens, 37, 41 – 51.
• Van Zanten, M., & Van den Heuvel-Panhuizen, M. (2018). Opportunities to learn problem solving in Dutch primary school mathematics textbooks. ZDM Mathematics Education, 50, 827 – 838.

¹ De SLO heeft voor verschillende reken-wiskundemethodes routeboekjes ontwikkeld waarin er richtlijnen zijn opgesteld m.b.t. het compacten van de lesstof. Leerkrachten kunnen deze routeboekjes uitprinten, zodat de kinderen per les zien wat ze moeten doen en wat ze mogen overslaan. Deze routeboekjes dienen als richtlijnen.