Verplichting Centrale Eindtoets onnodig en onwenselijk

Cito eindtoets

De Citotoets ging dit jaar met veel rumoer gepaard, nadat een Citoboekje op Marktplaats was aangeboden. Daarmee werd weer eens duidelijk hoe groot het belang is dat aan de Cito Eindtoets wordt gehecht. Ooit is de Citotoets bedacht om het schooladvies van de leerkracht te bevestigen. Dat was een uitstekend idee, want de inschatting van een leerkracht kan subjectief  zijn. In de loop der jaren hebben echter steeds meer vo-scholen minimale Citoscores vastgesteld om leerlingen te selecteren; de Citotoets dreigt zo het karakter te krijgen van een toelatingsexamen. Het wetsvoorstel voor het verplichten van een eindtoets wordt binnenkort in de Tweede kamer behandeld.   

Waarom nu een verplichte eindtoets?

De regering wil de toegevoegde waarde van het onderwijs in beeld brengen. Zij denkt dat te kunnen doen door een begintoets en een eindtoets af te nemen.
Hoewel er nog geen begintoets is, en er waarschijnlijk ook nooit zal komen, wil de regering toch de eindtoets alvast te verplichten. Bovendien wil men de afname van de Eindtoets naar later in het schooljaar te verplaatsen om zo het schooladvies van de leerkracht in ere te herstellen en de leerlingen langer bij de les te houden. Om echter te vermijden dat vo-scholen kinderen zelf gaan toetsen, wordt tegelijkertijd in het wetsvoorstel vastgelegd dat de Eindtoets het enige objectieve tweede gegeven wordt. Daarom zullen vo-scholen onverkort vasthouden aan de grensscores van de eindtoets, want ze hebben er immers belang bij zo min mogelijk kinderen aan te nemen die het niveau niet aankunnen. Voor veel kinderen zal de huidige stress van de Citotoets daarmee nog groter worden. Niet alleen omdat leerlingen in groep 8 maanden langer met de druk moeten omgaan, maar ook omdat die druk wordt opgevoerd doordat aan de verwachtingen moet worden voldaan die vóór de toets in het schooladvies reeds zijn uitgesproken.

Nog 15% te gaan ...

Van de scholen neemt 85% de Cito Eindtoets af. De verplichting behelst dus de resterende 15%. Het is echter onjuist te denken dat deze scholen niet toetsen. Alle basisscholen zijn verplicht hun eindopbrengsten te verantwoorden met uniforme, door de Onderwijsinspectie goedgekeurde toetsen. Scholen verzetten zich alleen tegen het overtrokken belang dat aan de Citotoets wordt gehecht en de onnodige stress die het bij hun leerlingen oplevert. Ze baseren hun schooladvies liever op het leerlingvolgsysteem en nemen daarnaast bijvoorbeeld een intelligentietest af.

Drie argumenten

In het wetsvoorstel worden drie argumenten genoemd om een Centrale Eindtoets te verplichten.

Ten eerste om de verwijzing naar het voortgezet onderwijs te optimaliseren. Maar wordt het daar beter van? Een intelligentietest als de veelgebruikte NIO blijkt het niveau in het voortgezet onderwijs op de langere termijn significant beter te voorspellen dan de Cito Eindtoets. Laatbloeiers en allochtone leerlingen met een taalachterstand laten op een eindtoets immers minder zien dan ze kunnen.

Het tweede argument voor de verplichting is dat de Onderwijsinspectie alle basisscholen langs dezelfde meetlat wil kunnen leggen. Maar de invoering van de referentieniveaus in het onderwijs, een andere recente ontwikkeling, maakt dit al mogelijk. Op dit moment ontwikkelt Stichting Cito een set van zogenaamde ‘ankeritems’ waarmee toetsontwikkelaars hun toetsen kunnen ijken. Zo kan het niveau van een toets worden vastgesteld en vergelijkbaar worden gemaakt. Ook de Onderwijsraad stelde destijds in haar advies dat deze ontwikkeling de verplichting van een uniforme eindtoets eigenlijk overbodig maakt.

Het derde argument is dat scholen de prestaties met elkaar kunnen vergelijken. Dat gaat echter maar ten dele op. Bassischolen hebben met zeer verschillende leerlingpopulaties te maken en daarom is het vergelijken van scholen op een gemiddelde een hachelijke zaak. Daarom is er ook het idee van een begintoets geopperd.

Nederland is met de Centrale Eindtoets voor zover ik weet het eerste land ter wereld dat op zo’n jonge leeftijd een toelatingsexamen, want dat is waar het op uit zal lopen, invoert. Groep 8 dreigt daarmee een leerjaar te worden waarin de stress alleen maar zal worden opgevoerd en het voortgezet onderwijs zal worden opgezadeld met leerlingen die vooral heel goed zijn getraind in het maken van meerkeuzevragen.

We zijn niet tegen toetsen, maar tegen het reduceren van acht jaar vorming in het basisonderwijs tot één enkel getal dat de toekomst van een leerling bepaalt. Een verplichte Centrale Eindtoets lijkt deze ongewenste tendens alleen maar te versterken.