Strategieën voor het verminderen van het lerarentekort in het basis- en voortgezet onderwijs

Geplaatst op 17 augustus 2024

Het lerarentekort in het basis- en voortgezet onderwijs is een urgent probleem dat scholen, beleidsmakers en onderwijsinstellingen al geruime tijd bezighoudt. Het tekort aan leerkrachten heeft invloed op de kwaliteit van het onderwijs, de werkdruk van bestaande leerkrachten en de leerprestaties van leerlingen. Om dit tekort aan te pakken, zijn er diverse maatregelen en strategieën nodig. Dit artikel onderzoekt effectieve benaderingen en maatregelen die kunnen bijdragen aan het verminderen van het lerarentekort en het verbeteren van de situatie in het onderwijs.

Het Probleem van Lerarentekort

Het lerarentekort wordt veroorzaakt door een combinatie van factoren, waaronder:

• Vergrijzing van het Leerkrachtenbestand: Veel leerkrachten naderen de pensioenleeftijd, waardoor er een verhoogde vraag naar nieuwe leerkrachten ontstaat.
• Hoge Werkdruk: De werkdruk in het onderwijs is vaak hoog, wat kan leiden tot stress en uitval van leerkrachten.
• Onvoldoende Aantrekkingskracht: Het beroep van leerkracht wordt niet altijd als aantrekkelijk genoeg gezien, mede door het salaris, de werkdruk en de maatschappelijke waardering.

Effectieve Maatregelen om het Lerarentekort te Verminderen

Er zijn verschillende strategieën en maatregelen die kunnen helpen bij het verminderen van het lerarentekort en het verbeteren van de werk- en leeromstandigheden in het onderwijs:

1. Verbeteren van de Arbeidsomstandigheden

Het verbeteren van de arbeidsomstandigheden is essentieel om leerkrachten te behouden en aan te trekken.

• Salarisverhogingen: Het verhogen van het salaris voor leerkrachten kan het beroep aantrekkelijker maken. Dit kan door het salaris te verhogen, maar ook door extra vergoedingen voor specifieke taken of verantwoordelijkheden.
• Verminderen van Werkdruk: Het verminderen van de administratieve lasten en het bevorderen van een betere werk-privébalans kan helpen om de werkdruk te verlagen en de werktevredenheid te verhogen.

2. Opleiding en Professionalisering

Investeren in opleiding en professionalisering is cruciaal om leerkrachten goed voorbereid en gemotiveerd te houden.

• Aantrekkelijke Opleidingsprogramma's: Ontwikkel en promoot aantrekkelijke en toegankelijke opleidingen voor toekomstige leerkrachten, met name op plekken waar tekorten het meest acuut zijn.
• Levenslang Leren: Bied bestaande leerkrachten mogelijkheden voor bijscholing en professionele ontwikkeling, zodat ze hun vaardigheden kunnen bijhouden en uitbreiden.

3. Wervingscampagnes en Aantrekkingskracht

Het vergroten van de aantrekkingskracht van het onderwijsberoep kan helpen bij het werven van nieuwe leerkrachten.

• Marketing en Promotie: Zet gerichte wervingscampagnes op om de positieve aspecten van het leraarschap te benadrukken en potentiële kandidaten te informeren over de voordelen van een carrière in het onderwijs.
• Ervaringsverhalen: Deel verhalen van leerkrachten die laten zien hoe bevredigend en impactvol het beroep kan zijn, om een breder publiek te inspireren.

4. Flexibele Werkstructuren en Innovatieve Modellen

Flexibele werkstructuren en innovatieve onderwijsmodellen kunnen bijdragen aan een efficiënter gebruik van leerkrachten en het verlagen van de werkdruk.

• Deeltijdwerk en Flexibele Roosters: Bied mogelijkheden voor deeltijdwerk en flexibele roosters, zodat meer mensen kunnen overwegen om leerkracht te worden, bijvoorbeeld door werk en studie te combineren.
• Teamonderwijs en Duobanen: Implementeer modellen zoals teamonderwijs of duobanen waarbij leerkrachten samenwerken om de werkdruk te verdelen en de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren.

5. Betrekken van Andere Professionals

Het betrekken van andere professionals en ondersteuning kan helpen om de druk op leerkrachten te verlichten en de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren.

• Klassenassistenten: Zet klassenassistenten in om leerkrachten te ondersteunen bij administratieve taken en het begeleiden van leerlingen, waardoor leerkrachten meer tijd hebben voor onderwijsactiviteiten.
• Specialisten en Externe Partners: Werk samen met externe specialisten en partners, zoals opvoedkundigen en maatschappelijk werkers, om aanvullende ondersteuning te bieden aan leerlingen en leerkrachten.

6. Regionale en Sectorale Samenwerking

Regionale en sectorale samenwerking kan bijdragen aan een effectievere aanpak van het lerarentekort door middelen en kennis te delen.

• Netwerken en Samenwerkingsverbanden: Stimuleer samenwerking tussen scholen, opleidingsinstituten en lokale overheden om gezamenlijke oplossingen te vinden voor het lerarentekort.
• Gedeelde Opleidingsbronnen: Ontwikkel en deel opleidingsbronnen en programma’s tussen scholen en regio’s om de beschikbaarheid van goed opgeleide leerkrachten te vergroten.

Implementatie en Evaluatie

Om deze maatregelen effectief te implementeren, is een zorgvuldige planning en evaluatie noodzakelijk:

• Beleidsimplementatie: Ontwikkel een strategisch plan voor de implementatie van de gekozen maatregelen, inclusief duidelijke doelstellingen, tijdschema’s en verantwoordelijken.
• Monitoring en Evaluatie: Voer regelmatig evaluaties uit om de voortgang van de maatregelen te monitoren en pas deze aan op basis van feedback en resultaten. Dit helpt bij het identificeren van succesvolle strategieën en het verbeteren van aanpakken die niet het gewenste effect hebben.

Conclusie

Het verminderen van het lerarentekort in het basis- en voortgezet onderwijs vereist een multidimensionale aanpak met aandacht voor arbeidsomstandigheden, opleiding, aantrekkingskracht, werkstructuren, en samenwerking. Door gerichte maatregelen te nemen en strategisch te investeren in de leerkrachten van morgen, kunnen we bijdragen aan een duurzamer en kwalitatief hoogstaand onderwijssysteem. Het succes van deze inspanningen hangt af van de betrokkenheid van alle stakeholders, van beleidsmakers en schoolleiders tot leerkrachten en opleidingsinstituten. Samen kunnen we werken aan een oplossing voor het lerarentekort en een verbeterde leeromgeving voor alle leerlingen creëren.

Geraadpleegde bronnen

Aa, R, van der & S. van der Ploeg (2018). 25 jaar lerarenbeleid in Nederland. Balanceren tussen kwantiteit en kwaliteit. In: Cörvers, F. & M. van der Meer (red.) (2018). Onderwijs aan het werk – 2018. CAOP, Leerstoel Onderwijsarbeidsmarkt: Den Haag.

Aa, van der R., F. Cörvers & R. Schoon (2017). Met een blik op het verleden. Een inventarisatie van eerdere projecten en maatregelen ter vermindering van lerarentekorten in het po, vo en mbo. CAOP: Den Haag.

CentERdata (2019a). De arbeidsmarkt voor leraren po 2019 – 2024. CentERdata in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap: Tilburg.

CentERdata (2019b). De arbeidsmarkt voor leraren vo 2019 – 2024. CentERdata in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap: Tilburg.

Cörvers, F., A. Mommers, S. van der Ploeg & S. Sapulete (2017). Status en imago van de leraar in de 21ste eeuw. Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt en Ecorys: Maastricht en Rotterdam.

Deelen, A. & S. Kuijpers (2018). Do paid teacher trainee programs lead to additional teachers in secondary education? A Regression Discontinuity Analysis. CPB Discussion Paper 374.

Dolton P., & O. Marcenaro-Gutierrez (2014). If you pay peanuts do you get monkeys? A cross-country analysis of teacher pay and pupil performance, Economic Policy, 26(65), 5-55.

Elk, R. van, D. Lanser & S. van Veldhuizen (2011). Onderwijsbeleid in Nederland: de kwantificering van effecten. CPB: Den Haag.

Fontein, P., H. Adriaens & K. de Vos (2018). Tien jaar arbeidsmarktramingen onderwijs: de relevantie van prognoses, in: Cörvers, F. & M. van der Meer (red.) (2018). Onderwijs aan het werk – 2018. CAOP, Leerstoel Onderwijsarbeidsmarkt: Den Haag.

Gerritsen, S., S. Kuijpers & M. van der Steeg (2015). Leidt een hogere beloning tot behoud van leraren in het voortgezet onderwijs? CPB: Den Haag.

Kennisrotonde (2019). Welke groepsgrootte levert bij groepsoverstijgend (unit)onderwijs het beste resultaat voor leerprestaties van leerlingen in de onderbouw van het basisonderwijs? (KR. 530). Kennisrotonde: Den Haag.

Lanser, D. (2013). Arbeidsmarkt leraren: aanpassingsmechanismen en aangrijpingspunten voor beleid. CPB: Den Haag.

Lonsdale, M. & L. Ingvarson (2003). Initiatives to address teacher shortage. ACER Policy Briefs, issue 5, november 2003.

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2013). Beleidsdoorlichting Actieplan LeerKracht van Nederland (2007-2012). Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap: Den Haag.

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2017). Kamerbrief over plan van aanpak lerarentekort. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap: Den Haag.

OECD (2019). Education at a Glance. OECD Indicators. OECD Publishing: Parijs.

Visser, D., K. Folmer & J. Bolhaar (2019). Monitor impuls leraren tekortvakken. CPB: Den Haag.