De rol van identiteit in het docentschap: gesprekken over waarden en invloed

Geplaatst op 17 augustus 2024

In het onderwijs speelt de identiteit van docenten een cruciale rol in hoe zij hun vak uitoefenen en de impact die zij hebben op hun leerlingen. De persoonlijke waarden en overtuigingen van docenten beïnvloeden niet alleen hun pedagogische benaderingen, maar ook hun interacties met studenten, collega’s en ouders. Dit artikel onderzoekt hoe de identiteit van docenten en hun gesprekken over waarden het onderwijs beïnvloeden en hoe een bewustzijn van deze factoren kan bijdragen aan een effectievere en empathische onderwijspraktijk.

De Betekenis van Docentidentiteit

De identiteit van een docent omvat de persoonlijke kenmerken, waarden en overtuigingen die zij meebrengen naar hun rol in het onderwijs. Dit omvat onder andere:

• Persoonlijke Waarden: Wat docenten belangrijk vinden in hun leven en werk.
• Professionele Ervaringen: De kennis en ervaring die zij hebben opgedaan in hun carrière.
• Onderwijsfilosofie: Hun benadering van onderwijs en hoe zij leren en lesgeven begrijpen.

Deze aspecten van identiteit bepalen hoe docenten hun onderwijspraktijk vormgeven en beïnvloeden hun interacties met studenten en collega’s.

Het Invloed van Waarden op Onderwijspraktijk

De persoonlijke waarden van docenten spelen een belangrijke rol in hun onderwijspraktijk. Deze waarden vormen de basis voor hun pedagogische keuzes en kunnen op verschillende manieren invloed uitoefenen:

1. Onderwijsbenadering en -stijl

De manier waarop docenten lesgeven, wordt sterk beïnvloed door hun waarden. Bijvoorbeeld, een docent die waarde hecht aan zelfstandigheid kan onderwijsstrategieën gebruiken die leerlingen aanmoedigen om zelfstandig te werken en probleemoplossende vaardigheden te ontwikkelen. Aan de andere kant kan een docent die waarde hecht aan samenwerking groepsactiviteiten en gezamenlijke projecten bevorderen.

2. Interacties met Studenten

De persoonlijke waarden van docenten beïnvloeden hoe zij met studenten omgaan. Docenten die respect en empathie belangrijk vinden, zullen waarschijnlijk een ondersteunende en inclusieve leeromgeving creëren. Hun benadering van studentbegeleiding, feedback en conflictbemiddeling is vaak een weerspiegeling van hun eigen waarden.

3. Relaties met Collega’s en Ouders

De waarden van docenten spelen ook een rol in hun samenwerking met collega’s en hun interacties met ouders. Waarden zoals open communicatie, samenwerking en betrokkenheid kunnen de manier waarop docenten samenwerken met collega's en omgaan met ouders positief beïnvloeden. Dit kan leiden tot een meer cohesieve en ondersteunende schoolomgeving.

Het Belang van Gesprekken over Waarden

Gesprekken over waarden zijn essentieel voor het bewustzijn en de ontwikkeling van docentidentiteit. Door openlijk te praten over hun waarden en overtuigingen, kunnen docenten:

1. Zelfbewustzijn Vergroten

Door na te denken en te praten over hun eigen waarden, kunnen docenten een dieper inzicht krijgen in hoe deze waarden hun onderwijs beïnvloeden. Dit zelfbewustzijn helpt hen om bewuste keuzes te maken in hun onderwijspraktijk en om consistent te handelen volgens hun waarden.

2. Professionele Ontwikkeling

Gesprekken over waarden kunnen een belangrijk onderdeel zijn van professionele ontwikkeling. Ze bieden docenten de mogelijkheid om hun onderwijsfilosofie te evalueren en te verfijnen, en om te leren van de ervaringen en perspectieven van anderen. Dit kan bijdragen aan een meer doordachte en bewuste onderwijspraktijk.

3. Ondersteuning en Samenwerking

Door waarden te delen en te bespreken, kunnen docenten een sterkere band ontwikkelen met collega’s. Het delen van waarden en overtuigingen kan leiden tot een beter begrip en een meer ondersteunende professionele gemeenschap. Dit kan ook helpen bij het oplossen van conflicten en het bevorderen van samenwerking binnen het team.

4. Leerlinggericht Onderwijs

Gesprekken over waarden kunnen docenten helpen om meer leerlinggericht te zijn. Door te reflecteren op wat zij belangrijk vinden in hun onderwijs, kunnen docenten beter inspelen op de behoeften en belangen van hun studenten. Dit kan leiden tot een meer gepersonaliseerde en effectieve onderwijsbenadering.

Strategieën voor Effectieve Gesprekken over Waarden

Om waardevolle gesprekken over waarden te faciliteren, kunnen de volgende strategieën worden toegepast:

1. Creëer een Open Communicatiecultuur

Een cultuur van open communicatie bevordert gesprekken over waarden. Dit kan worden bereikt door regelmatig tijd in te ruimen voor reflectie en discussie, zowel individueel als in teamverband. Het creëren van veilige ruimtes waar docenten zich comfortabel voelen om hun gedachten en gevoelens te delen, is essentieel voor effectieve gesprekken.

2. Integreer Waarden in Professionele Ontwikkeling

Verwerk gesprekken over waarden in professionele ontwikkelingsprogramma’s. Dit kan door middel van workshops, mentorschap en intervisiesessies waarin docenten hun waarden en overtuigingen kunnen delen en bespreken. Dit helpt hen om hun eigen onderwijspraktijk te evalueren en te verbeteren.

3. Gebruik Reflectie- en Feedbacksessies

Moedig docenten aan om regelmatig te reflecteren op hun eigen waarden en hoe deze hun onderwijs beïnvloeden. Dit kan door middel van gestructureerde reflectie-oefeningen en feedbacksessies. Het geven en ontvangen van constructieve feedback over hoe waarden in de praktijk worden gebracht, kan leiden tot waardevolle inzichten en verbeteringen.

4. Faciliteer Samenwerking en Netwerken

Stimuleer samenwerking en netwerken tussen docenten om een breed scala aan perspectieven en ervaringen te verzamelen. Dit kan helpen om een breder begrip van waarden te ontwikkelen en om van elkaar te leren. Groepsdiscussies, samenwerkingsprojecten en intervisiegroepen kunnen waardevolle platforms zijn voor het delen en bespreken van waarden.

Conclusie

De identiteit van docenten, inclusief hun persoonlijke waarden en overtuigingen, heeft een diepgaande invloed op hun onderwijspraktijk en hun interacties binnen de schoolgemeenschap. Gesprekken over waarden spelen een essentiële rol in het versterken van docentidentiteit en het verbeteren van de onderwijspraktijk. Door openlijk te praten over hun waarden, kunnen docenten hun zelfbewustzijn vergroten, hun professionele ontwikkeling bevorderen, en een ondersteunende en samenwerkende schoolcultuur creëren. Het integreren van gesprekken over waarden in professionele ontwikkeling en dagelijkse praktijk kan bijdragen aan een effectiever, empathischer en leerlinggerichter onderwijs.

Het bewustzijn van de impact van waarden op het onderwijs biedt docenten de mogelijkheid om hun praktijk te verfijnen en een positieve leeromgeving te creëren die zowel henzelf als hun studenten ten goede komt.

Geraadpleegde bronnen

• Beijaard, D. (2009). Leraar worden en leraar blijven: over de rol van identiteit in professioneel leren van beginnende docenten. Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven. https://pure.tue.nl/ws/portalfiles/portal/3024588/Beijaard2009.pdf
• Beijaard, D., & Meijer, P. C. (2017). Developing the personal and professional in making a teacher identity. The SAGE handbook of research on teacher education, pp177-192.
• Burke, P. J., & Stets, J. E. (2009). Identity theory. Oxford University Press.
• Day, C., & Gu, Q. (2007). Variations in the conditions for teachers' professional learning and development: Sustaining commitment and effectiveness over a career. Oxford review of education, 33(4), 423-443. https://doi.org/10.1080/03054980701450746
• Meijer, P. C. (2011). The role of crisis in the development of student teachers’ professional identity. In Navigating in Educational Contexts (pp. 41-54). SensePublishers, Rotterdam. https://doi.org/10.1007/978-94-6091-522-2_3
• Meijer, P. C., De Graaf, G., & Meirink, J. (2011). Key experiences in student teachers’ development. Teachers and Teaching: theory and practice, 17(1), 115-129. https://doi.org/10.1080/13540602.2011.538502
• Pillen, M. T., Den Brok, P. J., & Beijaard, D. (2013). Profiles and change in beginning teachers' professional identity tensions. Teaching and Teacher Education, 34, 86-97. https://doi.org/10.1016/j.tate.2013.04.003
• Van der Wal, M. M., Oolbekkink-Marchand, H. W., Schaap, H., & Meijer, P. C. (2019). Impact of early career teachers' professional identity tensions. Teaching and Teacher Education, 80, 59-70. https://doi.org/10.1016/j.tate.2019.01.001
• Van der Want, A. C., Den Brok, P., Beijaard, D., Brekelmans, M., Claessens, L. C., & Pennings, H. J. (2015). Teachers' interpersonal role identity. Scandinavian Journal of Educational Research, 59(4), 424-442. https://doi.org/10.1080/00313831.2014.904428
• Van der Want, A. C., Schellings, G. L. M., & Mommers, J. (2018). Experienced teachers dealing with issues in education: a career perspective. Teachers and Teaching, 24(7), 802-824. https://doi.org/10.1080/13540602.2018.1481024