Herkansingen, toetsen en leerresultaten: invloed op leergedrag en onderwijspraktijk

Geplaatst op 14 augustus 2024

.  Herkansingen en toetsen spelen een cruciale rol in het onderwijs. Ze bieden niet alleen een manier om de voortgang en kennis van leerlingen te meten, maar beïnvloeden ook hun leergedrag en motivatie. Het implementeren van een effectief herkansingbeleid en het begrijpen van de rol van toetsen kan een aanzienlijke impact hebben op de leerresultaten en de algehele onderwijservaring. Dit artikel onderzoekt hoe herkansingen en toetsen het leergedrag beïnvloeden en hoe scholen hun beleid kunnen optimaliseren om betere leerresultaten te behalen.

De Rol van Toetsen in het Onderwijs

Toetsen zijn een essentieel onderdeel van het onderwijssysteem. Ze worden gebruikt om de kennis en vaardigheden van leerlingen te evalueren en bieden waardevolle feedback over hun voortgang. Er zijn verschillende soorten toetsen, waaronder summatieve toetsen, die aan het einde van een leerperiode worden afgenomen om de uiteindelijke kennis te beoordelen, en formatieve toetsen, die gedurende het leerproces worden gebruikt om de voortgang te monitoren en te ondersteunen.

1. Evaluatie van Kennis en Vaardigheden: Toetsen helpen leerkrachten en leerlingen om te begrijpen welke kennis en vaardigheden zijn verworven en welke nog verder ontwikkeld moeten worden.

2. Feedback en Verbetering: Toetsen bieden directe feedback die kan helpen bij het identificeren van sterke en zwakke punten. Dit stelt leerlingen in staat om hun leerstrategieën aan te passen en hun prestaties te verbeteren.

3. Motivatie en Doelgerichtheid: Toetsen kunnen motiverend werken door leerlingen te voorzien van concrete doelen en meetbare resultaten. Dit kan hun betrokkenheid en inzet voor hun studies vergroten.

Herkansingen: Een Belangrijke Onderdeel van het Leerproces

Herkansingen bieden leerlingen de kans om hun prestaties te verbeteren door toetsen opnieuw af te leggen. Dit biedt hen een tweede kans om te slagen en kan bijdragen aan een dieper begrip van de leerstof.

1. Versterking van Leerresultaten: Herkansingen stellen leerlingen in staat om hun zwakke punten aan te pakken en hun kennis te verdiepen. Dit kan leiden tot een betere beheersing van de leerstof en uiteindelijk betere leerresultaten.

2. Motivatie en Zelfvertrouwen: Het bieden van herkansingen kan de motivatie van leerlingen verhogen. Het idee dat ze een tweede kans krijgen om te slagen kan hun zelfvertrouwen versterken en hen aanmoedigen om door te zetten, zelfs na een teleurstellende prestatie.

3. Bevordering van Leerstrategieën: Herkansingen moedigen leerlingen aan om effectieve leerstrategieën te ontwikkelen. Ze kunnen hun eerdere fouten analyseren, leren van hun ervaringen en hun aanpak verbeteren voor de herkansing.

1. Overbelasting en Stress: Herkansingen kunnen leiden tot extra druk en stress voor leerlingen. Het voortdurende gevoel van ‘moeten presteren’ kan averechts werken en de motivatie verminderen als het niet goed wordt beheerd.

2. Tijd en Administratie: Het beheren van herkansingen vereist extra tijd en administratieve inspanning van leerkrachten. Dit kan de druk op docenten verhogen en mogelijk ten koste gaan van andere belangrijke onderwijsactiviteiten.

3. Ongelijkheid: Niet alle leerlingen hebben dezelfde toegang tot hulpbronnen of ondersteuning bij het voorbereiden op een herkansing. Dit kan leiden tot ongelijkheden in de kansen om te slagen.

Effectieve Strategieën voor Herkansingen en Toetsen

Om het meeste uit herkansingen en toetsen te halen, is het belangrijk om strategieën te implementeren die de effectiviteit van deze evaluatiemethoden maximaliseren en tegelijkertijd de negatieve impact minimaliseren.

Stel duidelijke richtlijnen op voor herkansingen, zodat leerlingen weten wat van hen wordt verwacht en hoe ze zich kunnen voorbereiden. Dit helpt bij het verminderen van onzekerheid en bevordert een eerlijke en gestructureerde herkansingservaring.

• Transparantie: Communiceer openlijk over de voorwaarden voor herkansingen, inclusief de beoordelingscriteria en deadlines.

• Feedback: Voorzie leerlingen van gedetailleerde feedback over hun oorspronkelijke prestaties, zodat ze weten welke gebieden ze moeten verbeteren voordat ze herkansen.

Bied leerlingen de nodige ondersteuning en middelen om zich voor te bereiden op hun herkansingen. Dit kan door extra hulp te bieden, zoals bijles of studiegroepen, en door toegang te geven tot studiematerialen en oefentests.

• Studiegroepen: Organiseer studiegroepen of extra lesuren om leerlingen te helpen zich voor te bereiden op hun herkansingen.

• Oefentests: Voorzie leerlingen van oefentests en studiematerialen die hen kunnen helpen om de toetsstof beter te begrijpen en te beheersen.

Pas toetsen en herkansingen aan op basis van de behoeften van individuele leerlingen. Dit kan helpen om een eerlijker en effectiever beoordelingssysteem te creëren.

• Differentieer Instructie: Bied aangepaste toetsen en herkansingen aan die rekening houden met de verschillende leerbehoeften en niveaus van de leerlingen.

• Flexibele Herkansingen: Overweeg flexibele herkansingopties, zoals verschillende tijdsperioden voor herkansingen, om te zorgen voor gelijke kansen voor alle leerlingen.

Evalueer regelmatig de effectiviteit van je toets- en herkansingbeleid. Verzamel feedback van leerlingen en leerkrachten om te begrijpen wat werkt en waar verbeteringen mogelijk zijn.

• Feedback Verzamelen: Vraag leerlingen en leerkrachten om feedback over het toets- en herkansingsproces. Dit kan helpen bij het identificeren van sterke punten en gebieden die verbetering behoeven.

• Aanpassingen: Gebruik de feedback om je beleid en procedures aan te passen. Zorg ervoor dat de wijzigingen gericht zijn op het verbeteren van de leerresultaten en het verminderen van stress en overbelasting.

Impact op Leergedrag

Herkansingen en toetsen hebben aanzienlijke invloed op het leergedrag van leerlingen. Ze kunnen zowel positieve als negatieve effecten hebben, afhankelijk van hoe ze worden beheerd en toegepast.

• Verbeterde Leerstrategieën: Leerlingen die worden aangemoedigd om te herkansen ontwikkelen vaak betere leerstrategieën en tijdsmanagementvaardigheden.

• Verhoogde Motivatie: De mogelijkheid om opnieuw te presteren kan leerlingen motiveren om harder te werken en meer betrokken te zijn bij hun leerproces.

• Stress en Angst: Herkansingen kunnen extra stress en angst veroorzaken bij leerlingen, vooral als ze niet goed worden beheerd.

• Afhankelijkheid: Sommige leerlingen kunnen afhankelijk worden van herkansingen en minder geneigd zijn om consistent te studeren en te presteren bij de eerste poging.

Conclusie

Herkansingen en toetsen zijn essentiële instrumenten in het onderwijs die invloed hebben op de leerresultaten en het leergedrag van leerlingen. Door duidelijke richtlijnen en verwachtingen te stellen, adequate ondersteuning te bieden, differentiatie toe te passen en regelmatig te evalueren, kunnen scholen ervoor zorgen dat deze evaluatiemethoden effectief bijdragen aan de leerervaring. Het zorgvuldig beheren van herkansingen en toetsen helpt niet alleen om de prestaties van leerlingen te verbeteren, maar bevordert ook een positieve en ondersteunende leeromgeving.

Door de impact van toetsen en herkansingen te begrijpen en effectief beleid te implementeren, kunnen scholen een omgeving creëren waarin leerlingen zich gemotiveerd en ondersteund voelen, wat leidt tot betere leerresultaten en een meer bevredigende onderwijservaring.

Geraadpleegde bronnen 

• Kennisrotonde (2019). Wat is het effect van de duur tussen het moment van een oorspronkelijke toets en het moment van herkansing van die toets op het resultaat van de herkansing? (KR. 592). Den Haag: Kennisrotonde.
• Kennisrotonde. (2020). Wat is het effect van het aantal herkansingsmogelijkheden voor tentamens op het studiegedrag en studiesucces binnen lerarenopleidingen? (KR. 848) Den Haag: Kennisrotonde.
• Kooreman, P. (2013). Rational students and resit exams. Economics Letters, 118, 213-215.
• Ricketts, C. (2010). A new look at resits: are they simply a second chance? Assessment & Evaluation in Higher Education, 35, 351-356.
• Sanders, P. (2017). De betrouwbaarheid van toetsscores. In P. Sanders (ed). Toetsen op School [herziene editie]. Arnhem: Cito.
• Van den Brink, W. P. (1977). Het verken-effect. Tijdschrift voor onderwijsresearch, 9, 216-2020.
• Wilbrink, B. (1980) Toetsen, herkansingen en studievertraging: Achterliggende mechanismen. Onderzoek van Onderwijs, 9, 7-11.
• Zwitser, R. & Béguin, A. (2011). Over het nut van herkansen. Presentatie voor de Onderwijs Research Dagen.