Eigenaarschap van leerlingen in het voortgezet onderwijs: invloed op leerprestaties in verschillende omgevingen

Geplaatst op 7 augustus 2024

Eigenaarschap van leerlingen is een cruciaal concept in het onderwijs dat betrekking heeft op de mate waarin leerlingen betrokken zijn bij hun eigen leerproces en verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leerprestaties. In het voortgezet onderwijs, waar leerlingen vaak voor complexere en zelfstandige taken worden geplaatst, kan eigenaarschap een significante invloed hebben op hun leerprestaties. Dit artikel onderzoekt hoe eigenaarschap leerlingen kan ondersteunen bij het verbeteren van hun prestaties en hoe het concept in verschillende onderwijsmilieus kan worden toegepast.

Het Concept van Eigenaarschap in Onderwijs

Eigenaarschap in het onderwijs verwijst naar de betrokkenheid van leerlingen bij hun eigen leerproces. Het betekent dat leerlingen actief participeren in hun leren, keuzes maken over hun leeractiviteiten, en verantwoordelijkheden nemen voor hun voortgang en prestaties. Eigenaarschap kan verschillende vormen aannemen, zoals:

1. Zelfgestuurd Leren: Leerlingen nemen het initiatief om hun eigen leerdoelen te stellen, leermiddelen te kiezen, en hun voortgang te monitoren.
2. Actieve Betrokkenheid: Leerlingen zijn actief betrokken bij het leerproces, bijvoorbeeld door deel te nemen aan discussies, samenwerken met anderen, en vragen stellen.
3. Zelfevaluatie: Leerlingen reflecteren op hun eigen werk, evalueren hun prestaties, en stellen doelen voor verbetering.

Invloed van Eigenaarschap op Leerprestaties

Het bevorderen van eigenaarschap kan verschillende positieve effecten hebben op de leerprestaties van leerlingen:

1. Verhoogde Motivatie en Betrokkenheid

Wanneer leerlingen een gevoel van eigenaarschap hebben over hun leren, zijn ze vaak meer gemotiveerd en betrokken bij hun studie. Ze zien de waarde en relevantie van hun werk, wat hun bereidheid vergroot om zich in te spannen en uitdagingen aan te gaan.

Voorbeeld: Leerlingen die verantwoordelijk zijn voor het opstellen van hun eigen onderzoeksprojecten zijn vaak meer gemotiveerd om grondig onderzoek te doen en kwalitatief hoogstaand werk te leveren, omdat ze een persoonlijk belang hebben bij het resultaat.

2. Verbeterde Zelfregulatie en Zelfstandigheid

Eigenaarschap bevordert zelfregulatie, waarbij leerlingen hun eigen leerstrategieën plannen, uitvoeren, en bijsturen op basis van feedback en zelfreflectie. Dit leidt tot grotere zelfstandigheid en een beter begrip van hun eigen leerprocessen.

Voorbeeld: Leerlingen die zelf hun studietijd inplannen en prioriteiten stellen voor hun taken, ontwikkelen sterke organisatie- en tijdmanagementvaardigheden die hen helpen om beter te presteren op lange termijn.

3. Betere Leerresultaten

Onderzoek toont aan dat leerlingen die eigenaarschap ervaren over hun leerproces vaak betere resultaten behalen. Dit kan worden toegeschreven aan de verhoogde betrokkenheid, motivatie, en effectieve leerstrategieën die ze toepassen.

Voorbeeld: Leerlingen die betrokken zijn bij het bepalen van hun eigen leerdoelen en het kiezen van hun leeractiviteiten, kunnen hun prestaties verbeteren doordat ze werken aan zaken die hen interesseren en relevant zijn voor hun persoonlijke doelen.

Eigenaarschap in Verschillende Onderwijsmilieus

Eigenaarschap kan in verschillende onderwijsmilieus worden bevorderd, hoewel de manier waarop dit wordt bereikt kan variëren afhankelijk van de context en de specifieke behoeften van leerlingen.

1. Traditionele Klaslokalen

In traditionele klaslokalen kunnen leraren eigenaarschap bevorderen door leerlingen meer keuzes en verantwoordelijkheden te geven binnen hun lesactiviteiten. Dit kan bijvoorbeeld door:

• Keuzeprojecten: Leerlingen kunnen kiezen uit verschillende projectonderwerpen of opdrachten die hen interesseren.
• Zelfgestuurde Onderzoeken: Leerlingen krijgen de vrijheid om onderzoeksvragen te formuleren en zelfstandig onderzoek te doen.

Voorbeeld: Een lerares kan leerlingen de keuze geven om een project te maken over een onderwerp naar keuze binnen een bepaald thema. Hierdoor kunnen leerlingen werken aan iets waar ze gepassioneerd over zijn, wat hun betrokkenheid vergroot.

2. Digitale Leeromgevingen

Digitale leeromgevingen bieden mogelijkheden voor individueel leren en eigenaarschap door gebruik te maken van technologieën die leerlingen in staat stellen om op hun eigen tempo te leren en hun voortgang te volgen. Kenmerken zijn onder andere:

• Adaptieve Leerplatformen: Technologieën die zich aanpassen aan het niveau en de voortgang van de leerling, waardoor gepersonaliseerde leerervaringen worden geboden.
• Online Leergemeenschappen: Virtuele forums en discussiegroepen waar leerlingen kunnen samenwerken, vragen stellen en feedback ontvangen.

Voorbeeld: Leerlingen kunnen gebruik maken van een adaptief leerplatform dat hen helpt bij het oefenen van specifieke vaardigheden op basis van hun prestaties en voortgang, waardoor ze meer controle hebben over hun leerproces.

3. Onderwijs in Beroepsgerichte Omgevingen

In beroepsgerichte omgevingen, zoals technische opleidingen en vakscholen, kan eigenaarschap worden bevorderd door leerlingen de verantwoordelijkheid te geven voor praktische taken en projecten die aansluiten bij hun toekomstige beroep. Dit kan door:

• Praktijkgerichte Projecten: Leerlingen werken aan realistische projecten die relevant zijn voor hun vakgebied.
• Stage- en Werkervaring: Leerlingen krijgen de kans om ervaring op te doen in echte werkomgevingen en verantwoordelijkheid te nemen voor hun taken.

Voorbeeld: In een technische opleiding kunnen leerlingen betrokken worden bij het ontwerpen en uitvoeren van een echt project, zoals het bouwen van een prototype, wat hen helpt om praktische vaardigheden te ontwikkelen en verantwoordelijkheid te nemen voor het resultaat.

Strategieën voor het Bevorderen van Eigenaarschap

Om eigenaarschap effectief te bevorderen, kunnen leraren en onderwijsprofessionals verschillende strategieën toepassen:

1. Stimuleer Zelfstandigheid en Keuzevrijheid

Geef leerlingen de mogelijkheid om keuzes te maken in hun leeractiviteiten en taken. Dit kan hen helpen om een gevoel van controle en verantwoordelijkheid te ontwikkelen over hun leren.

Voorbeeld: Laat leerlingen kiezen uit verschillende onderwerpen voor hun onderzoeksprojecten en bied opties voor hoe ze hun bevindingen willen presenteren, zoals een schriftelijk verslag, een presentatie, of een video.

2. Moedig Zelfreflectie aan

Faciliteer momenten van zelfreflectie waarin leerlingen hun eigen voortgang en prestaties evalueren. Dit helpt hen om bewust te worden van hun sterke punten en gebieden die verbetering behoeven.

Voorbeeld: Organiseer regelmatig reflectie-sessies waarbij leerlingen hun leerdoelen herzien, feedback bespreken, en plannen maken voor verdere ontwikkeling.

3. Bied Gerichte Feedback en Ondersteuning

Voorzie leerlingen van gerichte feedback over hun prestaties en bied ondersteuning waar nodig. Dit helpt hen om te begrijpen hoe ze hun werk kunnen verbeteren en versterkt hun gevoel van eigenaarschap over hun leerproces.

Voorbeeld: Geef specifieke en constructieve feedback op opdrachten en projecten, en bied extra hulp en middelen aan voor leerlingen die moeite hebben met bepaalde concepten.

4. Creëer Een Cultuur van Eigenaarschap

Moedig een cultuur aan waarin eigenaarschap wordt gewaardeerd en ondersteund. Dit kan door leerlingen te betrekken bij beslissingen over hun leerproces en door een omgeving te creëren waarin ze zich ondersteund voelen.

Voorbeeld: Betrek leerlingen bij het opstellen van klasregels en -verwachtingen, en moedig hen aan om actief deel te nemen aan het leerproces door hun eigen ideeën en suggesties in te brengen.

Conclusie

Eigenaarschap van leerlingen is een krachtig concept dat kan bijdragen aan verbeterde leerprestaties door het vergroten van motivatie, betrokkenheid en zelfstandigheid. Door authenticiteit en relevantie te integreren in de leeractiviteiten en door leerlingen de ruimte te geven om keuzes te maken en verantwoordelijkheid te nemen, kunnen leraren een leeromgeving creëren die leerlingen stimuleert om actief betrokken te zijn bij hun eigen leerproces. In verschillende onderwijsmilieus, van traditionele klaslokalen tot digitale leeromgevingen en beroepsgerichte opleidingen, kunnen gerichte strategieën worden toegepast om eigenaarschap te bevorderen en zo de leeropbrengsten te verbeteren.

Geraadpleegde bronnen 

• Callen, G., Finch, H., Marchant, G. & German, R. (2016). Metacognition, Strategies, Achievement, and Demographics: Relationships Across Countries, Educational Sciences: Theory & Practice, 16(5) p. 1485–1502
• Education Endowment Foundation (2018). Metacognition and self-regulated learning. Guidance report, London: EEF.
• Dignath, C. & Büttner, G. (2008). Components of fostering self-regulated learning among students. A meta analysis, Metacognition Learning, 3, p. 231–264
• Kostons, D., Donker, A.S., & Opdenakker, M.C. (2014). Zelfgestuurd leren in de onderwijspraktijk. Groningen: GION/Rijksuniversiteit Groningen.
• Marquenie, E., Opsteen, J., Ten Brummelhuis, A., & Van der Waals, J. (2014). Elk talent een kans. Verkenning van gepersonaliseerd leren met ict. Onderzoeksnotitie ten behoeve van project Leerling 2020, Utrecht: Schoolinfo.
• Meusen-Beekman, K., Joosten-ten Brinke, D. & Boshuizen, H. 2016. De retentie van zelfregulatie, motivatie en self-efficacy in het voortgezet onderwijs na formatief toetsen in het basisonderwijs, Pedagogische Studiën, 93, p. 136-153
• Muijs, D. and Bokhove, C. (2020). Metacognition and Self-Regulation: Evidence Review. London: Education Endowment Foundation
• Van der Vegt, A.L. (2021) Zelfregulatie en eigenaarschap in het voortgezet onderwijs, NRO: Onderwijskennis