Didactische werkvormen - Interactievormen

Door de juiste werkvorm te kiezen, kun je met maximaal effect lesgeven. In Het didactische werkvormenboek van Jos Winkels en Piet Hoogeveen staan 250 didactisch onderbouwde werkvormen beschreven. In dit artikel zoomen we in op enkele interactievormen. 

Door interactievormen leren kinderen om:

• Te overleggen.
• Vragen te stellen
• Te luisteren naar anderen.
• Hun mening te verwoorden.

Het didactische werkvormenboek behandelt naast diverse discussievormen de volgende interactievormen:

• De rondvraag
• De gevalsmethode en de incidentmethode
• De casemethode
• Brainstorm
• Kort geding
• Klassengesprek
• Kringgesprek
• Vragen stellen: interview en enquête
• Stemmen
• Onderwijsleergesprek
• Communicatiespel

Interactievorm 1: Brainstorm

Bij een brainstorm kunnen de leerlingen ideeën of oplossingen bedenken bij een vooraf gestelde vraag of een probleem. De leerlingen mogen vrij associëren. Een kenmerk is ook dat ze zich onthouden van kritiek of commentaar op anderen.
Een brainstorm verloopt in vijf stappen”

• Introductie van de werkvorm
• Probleemstelling
• Brainstorm: kernwoorden op een flap o.i.d. In deze fase geen discussie of commentaar.
• Uitwerking: alle ideeën groeperen
• Evaluatie op proces en product.

Sterke kanten:

• De gelijkwaardigheid van de deelnemers komt sterk naar voren.
• Het kan erg motiverend werken, omdat niemand zich aangevallen of benadeeld hoeft te voelen.
• Ruimte voor creatief denken.

Zwakke kanten:

• Een brainstorm goed leiden is niet eenvoudig.
• Als het groepsklimaat negatief is, is het lastig om een goede brainstorm te houden.

Interactievorm 2: Interview

Een interview is een doelgericht gesprek, waarbij de interviewers door vragen achterhalen welke ideeën, visies en meningen een persoon heeft. Een interview kan open of gesloten zijn, dus zonder of met een vooraf opgestelde vragenlijst. Er zijn verschillende soorten interviews:

• Informatie-interview: het gaat niet zozeer om de persoon, maar om de informatie die de persoon geeft.
• Opinie-interview: hierbij gaat het om de meningen en gevoelens van de geïnterviewde.
• Informatie-opinie-interview: dit is een combinatie van de bovenstaande vormen.
• Criteriumgericht-interview: bij deze vorm interviewt de leerkracht de leerlingen, na afloop van een project of opdracht.
• Reclame-interview: het doel hiervan is om bekendheid te geven aan een persoon of instelling.

Sterke punten:

• Deze werkvorm is erg geschikt om te achterhalen wat iemands mening over een onderwerp is.
• Er zijn diverse varianten op te bedenken, zoals interviews met medeleerlingen. Of het stellen van dezelfde vragen aan meerdere personen.
• Leerlingen zijn vaak erg gemotiveerd, vooral als ze met opnameapparatuur op pad mogen

Zwakke punten:

• Deze werkvorm kost veel tijd, al gauw drie lesuren of meer.

Interactievorm 3: Enquête

Een enquête is een lijst met vragen die aan verschillende personen voorgelegd wordt, met de bedoeling om uit de verkregen informatie algemene conclusies te trekken. De leerkracht kan leerlingen een enquête voorleggen, maar leerlingen kunnen er ook zelf een samenstellen. Het opzetten van een enquête verloopt volgens deze stappen:

• De leerkracht legt de werkvorm uit.
• De leerlingen analyseren één of meer enquêtes: soort vragen, volgorde, etc.
• De leerlingen stellen de probleemstelling en de onderzoeksgroep vast.
• De leerlingen stellen de enquête op en bespreken de vragen: zijn ze relevant, suggestief, geven ze de goede informatie, is er ruimte voor opmerkingen, etc.
• De leerlingen verspreiden de enquêtes. Dat kan via gratis online-tools (SurveyMonkey, etc.), op papier of via de mail.
• De gegevens worden verwerkt en geanalyseerd. Tip: het digitaal verspreiden en werken met gesloten vragen scheelt veel verwerkingstijd.
• De resultaten worden eventueel gepubliceerd, in de schoolkrant o.i.d.

Sterke kanten:

• Leerlingen leren informatie verwerken en analyseren.

Zwakke kanten:

• Deze werkvorm kost veel tijd.

Dit zijn slechts enkele van de 250 werkvormen. In het boek staat per werkvorm nog veel meer informatie, zoals randvoorwaarden en varianten.

Bij het kiezen van didactische werkvormen is het van belang om goed te kijken naar het doel van je les en welke werkvorm het meest geschikt is om dit doel te behalen. Het beste is om te variëren in didactische werkvormen. Daar wordt je onderwijs effectief én afwisselend van. Natuurlijk, elke nieuwe werkvorm vraagt een tijdsinvestering. Maar je repertoire groeit vanzelf. Dat is goed voor je leerlingen en voor jezelf. 
Jos Winkels en Piet Hoogeveen, Het didactische werkvormen boek, 11e druk 2014, Uitgeverij Koninklijke van Gorcum, ISBN 978 90 232 5276 4, € 39, 95. Het boek is te bestellen via