Effecten van inkorting van contacttijd tussen docenten en leerlingen in havo/vwo op leerprestaties

Geplaatst op 13 juli 2024

In recent onderzoek is gekeken naar de mogelijke gevolgen van het terugbrengen van de contacttijd tussen docenten en leerlingen in het havo/vwo op de leerprestaties van de leerlingen. De centrale vraag hierbij is of het inkorten van de lesuren, en daarmee de totale instructietijd, een negatief effect heeft op de academische prestaties van leerlingen op deze niveaus.

Relatie tussen Instructietijd en Leerprestaties

Onderzoek wijst uit dat er een duidelijke relatie bestaat tussen de hoeveelheid onderwijstijd en de leerprestaties van leerlingen in het voortgezet onderwijs. Meer instructietijd voor een vak leidt gemiddeld genomen tot betere leerprestaties in dat vak. Dit geldt niet alleen voor havo/vwo, maar ook voor leerlingen op de basisschool. Studies tonen aan dat een extra uur instructie per week gedurende een schooljaar kan resulteren in significant hogere scores voor leesvaardigheid, wiskunde en natuurwetenschappen. Deze verbetering komt overeen met ongeveer 20% van wat een leerling in één jaar leert.

Het inkorten van de lessen, bijvoorbeeld van zestig naar vijftig minuten per les, zou theoretisch gezien kunnen leiden tot een vermindering van de instructietijd. Zonder adequate compenserende maatregelen kan dit vervolgens resulteren in een afname van de leerprestaties van leerlingen in havo/vwo.

Impact op Verschillende Niveaus

Het effect van veranderingen in onderwijstijd blijkt niet uniform te zijn over alle onderwijsniveaus. Leerlingen met meer cognitieve vaardigheden, zoals die op havo/vwo-niveau, blijken gevoeliger te zijn voor aanpassingen in de onderwijstijd dan leerlingen op bijvoorbeeld vmbo-niveau. Dit betekent dat veranderingen in lesduur potentieel grotere gevolgen kunnen hebben voor de leerprestaties van havo/vwo-leerlingen dan voor leerlingen op andere niveaus.

Rol van Docentkwaliteit als Compenserende Factor

Een belangrijke vraag is of een verbetering van de kwaliteit van docenten en hun lessen het negatieve effect van verminderde lesuren kan compenseren. Recent onderzoek biedt hierover geen eenduidig antwoord, maar er zijn wel relevante inzichten te delen:

• Het opleidingsniveau van docenten (bijvoorbeeld een masterdiploma versus een bachelordiploma) blijkt geen significant positief verband te hebben met de toetsscores van leerlingen.
• Daarentegen is er wel een sterk positief verband tussen de toetsscores van leerlingen voor wiskunde en de prestaties van docenten op diezelfde toets. Dit suggereert dat leerlingen beter presteren in vakken waarin hun docenten beschikken over sterke vakspecifieke kennis.
• Ervaring speelt ook een rol: over het algemeen hebben meer ervaren docenten een positiever effect op de leerprestaties van leerlingen, vooral in de beginjaren van hun carrière.
• Training en ontwikkeling van docenten kunnen effectief zijn. Specifieke trainingen, zoals die waarbij externe trainers feedback geven op leerlinginteracties via video-opnames van lessen, hebben aangetoond dat ze kunnen bijdragen aan betere leerprestaties van leerlingen.

Het is daarom cruciaal dat de beschikbare ontwikkeltijd van docenten wordt besteed aan het verbeteren van hun competenties om zo de leerprestaties van leerlingen te optimaliseren, vooral in situaties waarin de contacttijd tussen docenten en leerlingen mogelijk wordt verkort.

Conclusie

Uit het beschikbare onderzoek kunnen we concluderen dat het inkorten van de lessen en daarmee de instructietijd zonder compenserende maatregelen waarschijnlijk zal leiden tot een daling in leerprestaties, vooral voor leerlingen in havo/vwo. Het is essentieel dat scholen en beleidsmakers dit in overweging nemen bij het nemen van beslissingen over lesuren en onderwijstijd. Het implementeren van gerichte interventies, zoals het verbeteren van docentkwaliteit en het aanbieden van effectieve trainingen, kan helpen om mogelijke negatieve effecten te verminderen of zelfs om te buigen naar positieve verbeteringen in leerprestaties.

Geraadpleegde bronnen

• Allen, J.P., Pianta, R.C., Gregory, A. Mikami A.Y. & Lun, J. (2011). An interaction-based approach to enhancing secondary school instruction and student achievement, Science, 333 (6045): 1034-1037. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED556046.pdf
• Andersen, S.C., Humlum, M.K. & Nandrup, A.B. (2016). Increasing instruction time in school does increase learning, Proceedings of the National Academy of Sciences  (PNAS) 113 (27): 7481–7484 www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1516686113
• Briole, S. (2019). From Teacher Quality to Teaching Quality: Instructional Productivity and Teaching Practices in the US. Working paper 2019-08, Paris School of Economics https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-01993616
• Cattaneo, M.A., Oggenfuss, C. &  Wolter, S.C. (2016). The More, the Better? The Impact of Instructional Time on Student Performance, IZADP No. 9797, Bonn: Institute for the Study of Labor (IZA) http://ftp.iza.org/dp9797.pdf
• Centraal Planbureau. (2016). Kansrijk Onderwijsbeleid. Den Haag: CPB. https://www.cpb.nl/sites/default/files/omnidownload/CPB-Boek-25-Kansrijk-Onderwijsbeleid.pdf
• Coenen, J., Groot, W., Maassen van den Brink, H. & van Klaveren, C.  (2018). Teacher Characteristics And Their Effects On Student Test Scores: A Systematic Review. Journal of Economic Surveys, 31 (3), 838-877. https://doi.org/10.1111/joes.12210.
• Kennisrotonde. (2017). Wat is de optimale lesduur in het voortgezet onderwijs? (KR. 291). Den Haag. https://www.nro.nl/wp-content/uploads/2018/01/291-antwoord-lestijd-vo.pdf
• Lavy, V. (2015). Do Differences in Schools’ Instruction Time Explain International Achievement Gaps? Evidence from Developed and Developing Countries. Economic Journal 125 (588): 397–424. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/ecoj.12233
• Rivkin, S.G. & Schiman, J.C. (2015). “Instruction Time, Classroom Quality, and Academic Achievement. Economic Journal 125 (588): 425–448. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/ecoj.12315
• Woessmann, L. (2016). The Importance of School Systems: Evidence from International Differences in Student Achievement, The Journal of Economic Perspectives, 30 (3), 3-31 https://www.jstor.org/stable/43855699?seq=1#page_scan_tab_contents

[1] Voor alle duidelijkheid: één uur daling instructietijd per week levert daarmee dan dus ook een lagere score op van 0,05 à 0,06 standaarddeviatie.

[2] Woessmann (2016) houdt als vuistregel aan dat in één jaar leerlingen ongeveer een kwart tot een eendere standaarddeviatie PISA-score leerwinst boeken. Dan is een bijdrage van 0,06 standaarddeviatie dus ongeveer 20% van wat een leerling in één jaar leert.