Technisch lezen in een doorlopende lijn; een praktisch handboek voor de basisschool.

>> Technisch lezen in een doorlopende lijn direct bestellen.

Technisch lezen in een doorlopende lijn is een flink boek waarin in zo’n driehonderd pagina’s het belang van lezen benadrukt wordt en hoe dit praktisch gestalte kan krijgen op de basisschool. Het boek, geschreven door Marita Eskes, verscheen in 2020 en is gebaseerd op wat onderzoek aantoont over effectief leesonderwijs. Het is bedoeld voor alle betrokkenen in het basisonderwijs. In deze bespreking geven we informatie over de hoofdstukken en sluiten af met een recensie.

Kinderen goed leren lezen en ernaar streven dat elk kind functioneel geletterd wordt, moet als belangrijkste doel van elke basisschool worden gezien (citaat Dr.Kees Vernooy uit het Voorwoord)

Hoofdstuk 1,2 en 3: Het belang van geletterdheid; Het technisch lezen in een doorlopende lijn; De rol van het didactisch handelen.

Hoofdstuk 1, 2 en 3 vormen de basis voor overige hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk wordt toegelicht waarom leesvaardigheid belangrijk is voor burgers en maatschappij, dit terwijl de leesprestaties in veel basisscholen te wensen overlaten.

In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de noodzaak van vroegtijdige preventie bij leesachterstanden en op technisch lezen in verhouding tot andere taalvaardigheden. Een apart hoofdstuk 3 wordt gewijd aan de kwaliteit van het didactisch handelen in de vorm van de ik-wij-jullie-jij aanpak, die ook wel bekend is geworden onder de naam ‘Gradual Release of Responsibility Instruction Model’ ofwel het GRRIM-model. Tevens wordt ingegaan op het belang van doelgerichtheid in leesonderwijs, modeling, leesherhaling, gezamenlijk hardoplezen, goed klassenmanagement en op feedback, feedup en feedforward. Dit om zowel zwakke als sterke lezers goed te bedienen via convergente differentiatie.

Hoofdstuk 4: Groep 1 en 2, voorbereidende leesvaardigheden

In dit hoofdstuk wordt in het kader van leesvoorbereiding een uitleg geboden van de tussendoelen beginnende geletterdheid en de opbouw van het fonologische en fonemisch bewustzijn. Daarna wordt voor enkele leesonderdelen de gewenste tijdsbesteding aangeven en komt ook weer de didactische aanpak in de vorm van het GRIMM-model aan de orde. De laatste paragrafen gaan over drie zorgniveaus met aandacht voor pre-teaching en re-teaching, het monitoren van de leesontwikkeling en de overdracht naar groep 3. Dit met een onderscheid van inhouds- en opbrengstdoelen.

Hoofdstuk 5: Groep 3, het leren lezen centraal

In de eerste helft van groep 3 gaat het over het leren van de letters, de aandacht voor (de)codeervaardigheden, het zoemend lezen van klankzuivere woorden. In de tweede helft van groep 3 verschuift de focus nog meer de directe woordherkenning, het vloeiend lezen van zinnen en teksten en naar het spellingonderwijs. Het gebruik van zogenoemde doelenkaarten wordt toegelicht. Gewezen wordt op het belang van het automatiseren van letters, de directe woordherkenning, de vermeerdering van leeskilometers en de voor het leren lezen gewenste tijdbesteding.

Er wordt ingegaan op de lesroutines en de lesopzet, het klassikaal werken en het groepswerk en het klassenmanagement. Ook de gedifferentieerde aandacht voor risicolezers en sterke lezers komt aan de orde. Dit hoofdstuk wordt afgesloten met het monitoren en toetsen van de leesontwikkeling en de overdracht naar groep 4.

Hoofdstuk 6: Groep 4, 5 en 6: de weg naar vloeiend lezen

Het hoofdstuk geeft een toelichting op de bevordering van vloeiend lezen. Het gaat in op het klassenmanagement, didactisch handelen, de doelen en de aandacht voor zwakke en sterke lezers. Je vindt tevens informatie over de aandacht voor expressief lezen, modeling, herhaald en begeleid lezen, woordlezen, zelfstandig lezen en het duo- en tutorlezen.

Pagina 158 geeft aanwijzingen voor mogelijke verbeteringen in de leesles die nog wat verder gaan dan het model Directe Instructie. Suggesties voor de inhoudelijke verrijking van de leeslessen worden geboden. Ook vind je weer veel goede tips. Het hoofdstuk wordt afgesloten met de monitoring van de leesontwikkeling en de overdracht van de leerlinggegevens in de groepen 4, 5 en 6; dit om tot een gezamenlijk doorlopende leeslijn in de school te komen.

Hoofdstuk 7 Groep 7 en 8: onderhoud en uitbreiding van de leesvaardigheid

Er wordt een lans gebroken voor het onderhoud van het technisch lezen tot in groep 7 en 8: de automatisering van het woordlezen, de uitbreiding van het vloeiend lezen van zinnen en teksten en de ruimte voor vrij lezen. Op pagina 197 vind je een voorbeeld van een lesopzet. Op pagina 201 wordt toegelicht hoe je leerlingen met een tekst om kunnen gaan. Het klassenmanagement en de gewenste tijdsbesteding passeren de revue, evenals het didactisch handelen, de differentiatie, de opbrengstdoelen en het monitoren en toetsen. Het belang van groeps- en schooldoelen wordt toegelicht.

Hoofdstuk 8: De rol van onderwijskundig leiderschap

Er volgt in dit hoofdstuk een toelichting op onderwijskundig leiderschap, de visie op leesonderwijs en het werken met expertleerkrachten. Welke rollen zijn er te onderscheiden bij het bepalen van de inhoud van het leesonderwijs, de lesobservatie, het monitoren en interpreteren van leesopbrengsten, het observeren van lessen en de afstemming met het toetsen en de collegiale consultatie? Kortom, het hoofdstuk gaat over het kwaliteitsbeleid en de professionele cultuur van de school met betrekking tot het technisch leesonderwijs.

Hoofdstuk 9: Leesmotivatie en leesbevordering

Het onderscheid tussen leesmotivatie en leesattitude komt aan de orde. Op bladzijde 276 vind je voorbeelden van leuk en motiverend taalleesonderwijs. De leesmotivatie in Nederland wordt behandeld met aandacht voor de invloed van digitale media op het vrijetijdlezen. Tot slot volgt een aanpak van leesbevordering.

Recensie

Het belangrijkste gebruik van het boek kan betrekking hebben op de verbetering van de leesdidactiek voor het technisch lezen in de groepen 1 tot en 8. Volg daarvoor vooral de handleiding van je leesmethode en houdt het handboek achter de hand voor de vele mogelijke verbeteringen. Gebruik het boek ook als een referentiekader om samen met je teamgenoten het leesonderwijs en de leesprestaties in de hele school te optimaliseren en op elkaar af te stemmen. Daarvoor biedt het diverse hulpmiddelen zoals overdrachtsformulieren om de doorgaande lijn van het technisch lezen in onderling overleg te bewerkstelligen.

Er zijn veel schema’s met tips, die ook door de intern begeleider, de leesexpert, de schoolleider en onderwijsinspecteur, als kijk- en gesprekswijzers kunnen worden gebruikt.

Op bladzijde 201 lees je bijvoorbeeld hoe je de aandacht voor technisch en begrijpend lezen kunt combineren. Op bladzijde 224 en 232 gaat het over het gebruik van methodegebonden en methode-onafhankelijke toetsen. Op bladzijden 276 vind je een voorbeeld van taal- en zaakvakgericht leesonderwijs. Dit zelfs zonder ‘leukvrees’. Het is te veel om alles uit het boek te noemen. En het wordt vrijgevig ter beschikking gesteld door de auteur Marita Eskes.

De uitgave uit mei 2020 is rijk aan kijkjes in de praktijk, ervaringen van de auteur, samenvattende tips en allerlei andere hulpmiddelen die zijn te downloaden. Lezers van het boek zullen te vinden zijn onder onderwijzers in opleiding, Pabo-docenten, beginnende en ervaren leerkrachten, interne begeleiders en leesexperts, schoolleiders en onderwijsinspecteurs , onderwijsadviseurs en schoolbesturen.

Het bleek dat Nederland samen met Denemarken onder 32 hoogontwikkelde westerse landen hekkensluiter was op het gebied van leesprestaties. Gaat het hier overigens over het laatste PISA-onderzoek? Nee hoor, al in het begin van de negentiger jaren zorgde een grootschalig internationaal vergelijkend onderzoek naar leesprestaties voor grote opschudding in Nederland. (1) Over de effectiviteit van leesonderwijs was ook toen het laatste woord nog niet gesproken. Waarom lukt het maar steeds niet met de verhoging  van de leesprestaties in Nederland? Het boek ‘Technisch lezen in een doorlopende lijn’ bevat veel ervaring, kennis en wenselijk leesbeleid. Mijn wens is dat dit nu eens goed wordt ingevoerd op Nederlandse basisscholen die achterblijven in leesprestaties bij de leerlingen!

N.a.v. Marita Eskes, Technisch lezen in een doorlopende lijn, een praktisch handboek voor de basisschool. Uitgeverij Pica, 300 pagina's

(1) Het onderzoek werd verricht door de International Association for the Evaluation of Educational Achievement (IEA). How in the World Do Students Read? IEA Study of Reading Literacy.Elley, Warwick B https://www.iea.nl/publications/study-reports/international-reports-iea-studies/how-world-do-students-read

Bestellen

Het boek Technisch lezen in een doorlopende lijn is te bestellen via: