Taxonomie van bloom

Definitie 

De taxonomie van Bloom is een bekende indeling van verschillende kennisniveaus. Vooral binnen het onderwijs en de pedagogiek wordt deze taxonomie regelmatig gebruikt.

Het oorspronkelijke model komt van Benjamin Bloom die een set van drie hiërarchische modellen bedacht om educatieve leerdoelen in te delen op niveaus van complexiteit en specificiteit. Deze drie modellen houden het cognitieve, affectieve en sensorische domein in, waarbij het cognitieve domein momenteel de focus is van het huidige onderwijssysteem. De taxonomie is een overzicht waarin verschil wordt gemaakt tussen het ‘hogere orde’ en ‘lagere orde’ denken.

Inhoud taxonomie van Bloom

Het verschil in de hogere of lagere orde van denken is weergegeven in zes verschillende niveaus. De onderstaande niveaus zijn zoals ze in het huidige onderwijssysteem worden gebruikt:

1. Onthouden

Informatie en kennis beschrijven, herinneren of kunnen benoemen. Het herkennen en onthouden van feiten.

2. Begrijpen

Concepten of ideeën kunnen samenvatten, uitleggen, interpreteren of classificeren.

3. Toepassen

Informatie kunnen toepassen in een andere situatie of context. Kennis of informatie kunnen gebruiken of uitvoeren.

4. Analyseren

Informatie in verschillende delen kunnen splitsen om het te onderzoeken en verbanden te kunnen leggen. Vragen kunnen stellen bij bepaalde kennis en zoeken naar relaties. Verder kunnen kijken dan de kennis die je al hebt.

5. Evalueren

Een genomen besluit of gebeurtenis kunnen beoordelen, bekritiseren of controleren. Op basis van kennis vorm je een mening waarbij je meningen, invalshoeken en argumenten tegen elkaar kunt afwegen.

6. Creëren

Nieuwe producten, invalshoeken, ideeën of ontwerpen kunnen maken/bedenken.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster.

Lagere orde denken en hogere orde denken

De eerste drie niveaus vallen onder de lagere orde van denken en de hoogste drie niveaus vallen onder de hogere orde van denken. Deze 'hogere' en 'lagere' orde zijn overigens niet door Bloom zelf aangegeven, maar zijn naderhand door anderen bedacht. De taxonomie wordt vaak weergegeven in de vorm van een piramide, waarbij niveau zes het hoogst haalbaar zou zijn. Dit is echter een weergave die niet in lijn is met het denken van Bloom zelf. De niveaus dienen volgens Bloom primair niet als volgorde, maar om onderscheid te maken in de complexiteit van kennisniveaus.

De huidige niveaus die worden weergegeven in de taxonomie van Bloom komen niet precies overeen met hoe hij het heeft bedacht. Niveau vijf bestond volgens hem uit synthese: nieuwe systemen en patronen kunnen bedenken vanuit de kennis die je hebt. Niveau zes was vervolgens de evaluatie. In het huidige systeem zijn niveau vijf en zes omgewisseld, en is synthese vervangen door creatie.

Geschiedenis

Benjamin Samuel Bloom (1913-1999) was een onderwijspsycholoog die er heilig in geloofde dat de resultaten in het onderwijs een stuk beter konden. Door meer aandacht te besteden aan verschillen in leervermogen en tempo zou het mogelijk moeten zijn 95% van de leerlingen dezelfde stof bij te kunnen brengen.

Tussen 1940 en 1959 was Bloom staflid en examinator van ‘the Board of Examinations’ van de University of Chicago waar hij zocht naar manieren voor het vereenvoudigen en verbeteren van examineren. Hieruit heeft hij een specifiek classificatiesysteem ontwikkeld, bestaande uit het cognitieve (hoofd en kennis), affectieve (hart en gevoelens) en het psychomotorische (handen en doen) domein.

Allereerst werd het cognitieve model getest en uitgewerkt. Om dit model beter te kunnen begrijpen kan het begrip gevisualiseerd worden met een trap, waaruit later de vorm van een piramide is bedacht. De taxonomie van Bloom was niet het enige waar Bloom zich mee bezig hield. Hij had uitzonderlijke interesse in de denkprocessen van leerlingen en verwierf onder andere ook bekendheid met zijn Mastery Learning Model.

Aanpassingen

De taxonomie van Bloom werd door Anderson en Sosniak (1994) onder de loep genomen nadat het veertig jaar bestond. Zij kwamen met een terugblik en de impact van de taxonomie van Bloom, waaruit ook vele varianten zijn ontstaan. Het model was geen neutraal classificatiesysteem van leerdoelen meer, maar een model dat onderwijsontwerp ondersteunt en werd ingezet om docenten maar aandacht te laten besteden aan de hogere orde denkprocessen. Na deze terugblik besloten Anderson en Krathwol om in 1995 een groep te organiseren als revisie. Dit resulteerde in 2001 tot Bloom revisited.

Tussen de oorspronkelijke taxonomie van Bloom en de revisie in 2001 is een aantal veranderingen op te merken. Een van de belangrijkste is dat de eendimensionale variant is vervangen door een twee dimensies. Een doel wordt benaderd vanuit twee elementen:

- Zelfstandige naamwoorden die inhoudelijk vertellen wat geleerd moet worden, oftewel het type kennis. Het leerdoel kan bijvoorbeeld metacognitieve kennis, procedurele kennis, conceptuele kennis of feitenkennis zijn.

- Werkwoorden die vertellen wat de leerling moet doen met deze inhoud, de processen die hierdoor geleerd worden. Hier gaat het over de specifieke niveaus van de taxonomie, dus herinneren, begrijpen, toepassen, analyseren, evalueren en creëren.

De tweede grote verandering is het aanpassen van de elementen in de indeling. Niet alleen worden niveau vijf en zes verwisseld, het woord synthese wordt vervangen door creatie.

Overige domeinen

Naast het cognitieve domein bedacht Bloom in zijn taxonomie ook het affectieve en sensorische domein. Het affectieve domein beschrijft de vaardigheden van de manier waarop mensen emotioneel reageren en hun vermogen om pijn of vreugde van andere mensen te voelen. Affectieve doelen zijn gericht op het bewustzijn en de groei van houding, emoties en gevoelens. In het affectieve domein zijn de volgende vijf niveaus te onderscheiden: ontvangen, reageren, waarderen, organiseren en karakterisering.

Het psychomotorische of sensorische domein beschrijft het vermogen om een gereedschap of instrument fysiek te gebruiken of manipuleren. Doelstellingen binnen dit domein richten zich vaak op veranderingen of ontwikkelingen in gedrag en vaardigheden. Bloom en zijn collega’s hebben geen subcategorieën bedacht voor dit domein, maar Simpson (1972) bedacht de volgende acht niveaus: perceptie, voorbeelden, handelen, begeleide reactie, mechanisme, complexe open reactie, aanpassing en creatie.

Kritiek op de taxonomie van Bloom

Het blijkt lastig te zijn om de taxonomie van Bloom – het cognitieve domein - te formuleren op een manier of variant wat werkbaar is voor iedereen. Dat verklaart ook de discussies en varianten die er in de afgelopen jaren zijn ontstaan. Er was in eerste instantie al kritiek (Morshead, 1965) op de taxonomie van Bloom doordat er geen systematische grondgedachte van constructie was. Daardoor zou het systeem ook zijn aangepast in 2001.

Echter is er nu nog steeds kritiek op de variant die gebruikt wordt in het moderne onderwijssysteem. De piramide zou een vorm van hiërarchie aangeven die er niet hoort te zijn, waarbij het hoogste niveau het doel lijkt. In plaats daarvan zou de bedoeling van Bloom zijn dat kennis een basis is, dat niveaus naast elkaar staan, en dat de hogere en lagere orde in de piramide helemaal niet bestaan.

Soorten leergedrag

Al met al is de taxonomie van Bloom een beschrijving van verschillende soorten leergedrag. Bloom en zijn collega’s hebben in hun theorie aangegeven dat het mogelijk was dat ze niet honderd procent gelijk hadden, mede door gebrek aan bewijzen. Daardoor is het logisch dat er in de loop der tijd aanpassingen zijn geweest en dat er (nog steeds) verschillende opvattingen zijn. De taxonomie van Bloom blijft echter belangrijk in het onderwijs, en het gaat erom dat het model kan blijven fungeren als een handige tool.

Bronnen:

Anderson en Krathwohl, 2001, Herziene taxonomie van de leerdoelen van Bloom, via https://snro-instituut.nl/wp-content/uploads/2017/09/bloom.pdf

Bruyckere, P. de, (2017) Een wat langer stuk over de taxonomie van Bloom, https://pedrodebruyckere.blog/2017/04/17/een-wat-langer-stuk-over-de-taxonomie-van-bloom/

Lucassen, M. (2018, 13 oktober). De Taxonomie van Bloom: inhoudelijk goed, maar vaak fout gebruikt. Geraadpleegd op 16 maart 2020, van https://www.vernieuwenderwijs.nl/de-taxonomie-van-bloom-vaak-verkeerd-gebruikt-maar-zo-werkt-het-wel/

Ruijters, M. (z.d.). Taxonomie. Geraadpleegd op 16 maart 2020, van https://www.twynstraguddekennisbank.nl/sites/default/files/pictures/Taxonomie%20-%20Canon%20van%20het%20leren%20%20-%202012.pdf

Taxonomie van Bloom . (z.d.). Geraadpleegd op 16 maart 2020, van https://talentstimuleren.nl/thema/stimulerend-signaleren/rijke-leeractiviteiten/bloom

Vos, H., & Cowan, J. (z.d.). Reflecteren en onderwijs: een taxonomie. Geraadpleegd op 16 maart 2020, van https://research.utwente.nl/en/publications/reflecteren-en-onderwijs-een-taxonomie

Wikipedia. (z.d.). Bloom’s taxonomy. Geraadpleegd op 16 maart 2020, van https://en.wikipedia.org/wiki/Bloom%27s_taxonomy#The_affective_domain_(emotion-based)

De herziene taxonomie van Bloom in de klas

Een inspiratieboek voor de leraar.