Effectief Onderwijs voor Gestreste Leerlingen in Residentiële Instellingen: Het Balanceren tussen Veiligheid en Leren

Geplaatst op 10 juli 2024

Effectief Onderwijs voor Gestreste Leerlingen in Residentiële Instellingen: Het Balanceren tussen Veiligheid en Leren

Gestreste leerlingen die in residentiële instellingen verblijven, hebben een unieke omgeving nodig waarin zowel hun onderwijsbehoeften als hun emotionele welzijn worden ondersteund. Het integreren van onderwijs in een setting die primair gericht is op zorg vraagt om een gebalanceerde aanpak waarbij veiligheid en leren hand in hand gaan. Dit artikel verkent de vraag of gestreste leerlingen direct onderwijs moeten ontvangen of eerst de tijd moeten nemen om te herstellen, en benadrukt het belang van maatwerk en een holistische benadering in het onderwijs aan deze kwetsbare groep.

Veiligheid en Normaliteit: Fundamenten voor Effectief Onderwijs

Voor gestreste leerlingen is een veilige en 'normale' omgeving essentieel. Dit betekent dat de omgeving stabiel moet zijn en de leerlingen zich veilig voelen, zowel op sociaal-emotioneel gebied als in hun fysieke omgeving. Onderzoek suggereert dat een gevoel van normaliteit, inclusief betrokkenheid bij school, bijdraagt aan positieve ontwikkelingsuitkomsten (O’Higgens et al., 2015; Harker et al., 2003). Residentiële instellingen dienen daarom niet alleen te focussen op zorg, maar ook op onderwijs als integraal onderdeel van het dagelijks leven van het kind (Boendemaker et al., 2013).

Balanceren tussen Veiligheid en Leren

De vraag of gestreste leerlingen direct moeten starten met onderwijs of eerst moeten herstellen, heeft geen eenduidig antwoord in de wetenschappelijke literatuur. Kinderen in residentiële instellingen hebben vaak te maken met complexe achtergronden en traumatische ervaringen die hun leerproces kunnen beïnvloeden (National Scientific Council on the Developing Child, 2015). Toch tonen studies aan dat een veilige omgeving en onderwijs elkaar niet uitsluiten; integendeel, ze versterken elkaar (Knorth et al., 2007; Lee & Smith, 1999).

Speciaal Onderwijs: Maatwerk en Hoge Verwachtingen

In het speciaal onderwijs, waar vaak gestreste leerlingen met complexe behoeften worden ondersteund, is maatwerk cruciaal. Scholen moeten niet alleen veiligheid bieden, maar ook hoge verwachtingen hebben van het leervermogen van hun leerlingen (Onderwijsraad, 2007). Een gebalanceerde benadering van sociale en emotionele steun, samen met academische uitdagingen, blijkt effectief te zijn voor leerlingen in stressvolle situaties (Lee & Smith, 1999).

Traumasensitief Lesgeven: Een Mogelijke Benadering

Een benadering die in toenemende mate wordt erkend, is traumasensitief lesgeven. Hoewel onderzoek beperkt is naar de directe impact op leerresultaten, toont het aan dat het de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen kan versterken (Coppens et al., 2017). Deze methode kan relevant zijn voor gestreste leerlingen in residentiële instellingen, waarbij het verminderen van stress en het bieden van veiligheid cruciaal zijn voor een effectieve leeromgeving.

Aandachtspunten voor de Praktijk

Het ontbreekt nog aan specifiek onderzoek naar de optimale verdeling van tijd tussen het ervaren van veiligheid en het actief starten met leren. Elk kind reageert anders op stressvolle situaties en heeft verschillende behoeften op het gebied van herstel en leren (Van der Helm, 2018). Daarom is maatwerk cruciaal, waarbij onderwijsprofessionals en zorgverleners samenwerken om een omgeving te creëren die zowel veilig als stimulerend is voor de ontwikkeling van de leerlingen.

Conclusie

Het onderwijs aan gestreste leerlingen in residentiële instellingen vereist een gebalanceerde aanpak die veiligheid waarborgt zonder het leren uit te stellen. Door een omgeving te creëren waarin onderwijs integraal deel uitmaakt van het dagelijks leven en waar maatwerk wordt geboden, kunnen instellingen positieve leerresultaten behalen voor deze kwetsbare groep. Het blijft essentieel om te investeren in onderzoek naar effectieve onderwijspraktijken voor gestreste leerlingen, om zo hun ontwikkelingspotentieel optimaal te benutten in een veilige en ondersteunende omgeving.

Geraadpleegde bronnen

• Boendermaker, L., van Rooijen, K., Berg, T., Bartelink, C.(2013). Wat werkt in de residentiele jeugdzorg. Utrecht. NJI. https://www.nji.nl/nl/Download-NJi/Wat-werkt- publicatie/Watwerkt_ResidentileJeugdzorg.pdf
• Coppens, L., Schneijderberg, M. en van Kregten, C. (2016). Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen. Een praktisch handboek voor het basisonderwijs. Uitgeverij SWP: Amsterdam.
• Gharabaghi, K. (2011). A culture of education: enhancing school performance of youth living in residential group care in Ontario. Child Welfare, vol 90, no 1. Verkregen van: https://www.researchgate.net/publication/51665904_A_culture_of_education_Enhancing_school_performance_of_youth_living_in_residential_group_care_in_Ontario.
• Harker, R. M., Dobel-Ober, D., Lawrence, J., Berridge, D., Sinclair, R. (2003). Who takes care of education? Looked after children’s perceptions of support for educational progress. Child and family social work 8(2):89-100. Great Britain: Blackwell Science. Verkregen van: https://www.researchgate.net/publication/229496585_Who_Takes_Care_of_Educati on_Looked_after_children%27s_perceptions_of_support_for_educational_progress
• Knorf, J.E., Harder, A.R., Zandberg, T. en Kendrick, A.J. (2007). Under one roof: A review and selective meta-analysis on the outcomes of residential child and youth care. Children and Youth Services Review, 30, 123-140. Verkregen van: https://www.researchgate.net/publication/223588366_Under_one_roof_A_review_and_s elective_meta-analysis_on_the_outcomes_of_residential_child_and_youth_care
• Lee, V. E., Smith, J.B., Perry, T. E., Smylie, M. A. (1999). Social Support, Academic Press, and Student Achievement: A View from the Middle Grades in Chicago. Improving Chicago's Schools. A Report of the Chicago Annenberg Research Project. Verkregen van: https://consortium.uchicago.edu/sites/default/files/publications/p0e01.pdf
• National Scientific Council on the Developing Child. (2015). Supportive Relationships and active skill building strengthen the foundations of resilience: Working Paper 13. Verkregen van: http://www.devolopingchild.harvard.edu.
• O’Higgins, A., Sebba, J., Luke, N. (2015). What is the relationship between being in care and the educational outcomes of children? An international systematic review. University of Oxford. Verkregen van http://reescentre.education.ox.ac.uk/wordpress/wp- content/uploads/2015/09/ReesCentreReview_EducationalOutcomes.pdf.
• Op den Kelder, R., Van den Akker, A.L., Geurst, H.M., Lindauer, R.J.L. en Overbeek, G. (2018). Executive functions in trauma-exposed youth: a meta-analysis. European Journal of Psycholtraumatology, 9:1
• Onderwijsraad (2017). De verbindende schoolcultuur. Onderwijsraad: Den Haag. Verkregen van: https://www.onderwijsraad.nl/upload/documents/publicaties/volledig/de_verbindende_sc hoolcultuur.pdf
• Van der Helm, P. (2018). Onderwijs binnen en buiten Fier: Ieder kind is leerbaar. Verkregen van www.hsleiden.nl/residentiele-jeugdzorg.
• WRR (2009). Vertrouwen in de school. Over de uitval van ‘overbelaste’ jongeren. Amsterdam University Press, Amsterdam. https://www.wrr.nl/publicaties/rapporten/2009/01/26/vertrouwen-in-de-school.