Leesmotivatie en prestaties bij begrijpend lezen: effectieve strategieën voor basisonderwijs

Geplaatst op 13 augustus 2024

Begrijpend lezen vormt de kern van succesvol leren op school en speelt een essentiële rol in de academische ontwikkeling van basisschoolleerlingen. Het vermogen om teksten te begrijpen en te interpreteren is cruciaal voor het succes in verschillende vakken. Naast leesvaardigheid is leesmotivatie een belangrijke factor die invloed heeft op de leesprestaties. Dit artikel onderzoekt hoe leesmotivatie de prestaties bij begrijpend lezen beïnvloedt en biedt effectieve strategieën om zowel motivatie als prestaties te verbeteren.

Het Belang van Leesmotivatie

Leesmotivatie verwijst naar de intrinsieke en extrinsieke drijfveren die leerlingen aanzetten tot lezen. Het is een belangrijke voorspeller van leesprestaties en academisch succes. Motivatie beïnvloedt niet alleen de frequentie en tijd die aan lezen wordt besteed, maar ook de manier waarop leerlingen omgaan met teksten. Enkele kernpunten over leesmotivatie:

• Intrinsieke Motivatie: Dit is de motivatie die voortkomt uit de persoonlijke interesse en plezier in lezen. Leerlingen die intrinsiek gemotiveerd zijn, lezen vaak uit eigen keuze en vinden lezen leuk.

• Extrinsieke Motivatie: Dit type motivatie is gebaseerd op externe beloningen of druk, zoals cijfers, beloningen of goedkeuring van anderen. Hoewel extrinsieke motivatie kan helpen om leerlingen aan te moedigen om te lezen, is intrinsieke motivatie vaak duurzamer en effectiever op de lange termijn.

De Invloed van Leesmotivatie op Begrijpend Lezen

Leesmotivatie heeft een directe impact op de prestaties bij begrijpend lezen. Motivatie beïnvloedt de manier waarop leerlingen teksten benaderen en verwerken:

• Diepgaand Begrip: Gemotiveerde leerlingen zijn vaak meer betrokken bij de tekst en hebben de neiging om dieper na te denken over de inhoud. Dit bevordert een beter begrip en een grondiger analyse van de tekst.

• Doorzettingsvermogen: Leerlingen die gemotiveerd zijn om te lezen, zullen waarschijnlijk harder werken om moeilijke teksten te begrijpen en blijven doorzetten bij uitdagingen.

• Zelfvertrouwen: Een hoge mate van leesmotivatie kan bijdragen aan een positiever zelfbeeld als lezer, wat op zijn beurt de leesprestaties kan verbeteren.

Effectieve Strategieën voor Verbetering van Leesmotivatie en Prestaties

Om zowel leesmotivatie als prestaties bij begrijpend lezen te verbeteren, kunnen leraren en scholen verschillende strategieën toepassen:

1. Creëer een Leefomgeving die Lezen Stimuleert

Een stimulerende leeromgeving kan de leesmotivatie aanzienlijk verhogen:

• Leeskrachten en -ruimtes: Zorg voor een goed gevulde en aantrekkelijke bibliotheek met een verscheidenheid aan boeken die passen bij de interesses en leesniveaus van de leerlingen. Creëer een leeshoek in de klas die uitnodigend en gezellig is.

• Boekentips en Aanbevelingen: Geef regelmatig boekentips en aanbevelingen die passen bij de interesses van de leerlingen. Dit kan hen inspireren om nieuwe boeken te ontdekken en te lezen.

2. Integreer Lezen in de Dagelijkse Routine

Maak lezen een integraal onderdeel van de dagelijkse routine:

• Dagelijkse Leestijd: Reserveer elke dag tijd voor vrij lezen of stille leestraining in de klas. Dit helpt leerlingen om regelmatig te lezen en bevordert hun leesgewoonten.

• Boekbesprekingen en -projecten: Organiseer boekbesprekingen, leesprojecten of boekverslagen waarbij leerlingen hun gedachten over boeken kunnen delen en bespreken. Dit stimuleert zowel de motivatie als de diepgang van hun leeservaring.

3. Gebruik Differentiatie en Gepersonaliseerde Leerervaringen

Differentieer de leesactiviteiten om tegemoet te komen aan verschillende leerbehoeften en -stijlen:

• Gepersonaliseerde Leestaken: Pas leestaken en -activiteiten aan op basis van de leesniveaus en interesses van de leerlingen. Dit zorgt ervoor dat elke leerling wordt uitgedaagd op een manier die bij hen past.

• Leespassen en -doelen: Stel leesdoelen en -passen in die leerlingen helpen om hun vooruitgang bij te houden en zichzelf uit te dagen. Dit kan hen aanmoedigen om door te gaan met lezen en hun vaardigheden te verbeteren.

4. Versterk de Verbinding Tussen Lezen en Levenservaringen

Koppel lezen aan de persoonlijke ervaringen en interesses van de leerlingen:

• Realistische Contexten: Koppel teksten aan realistische situaties en ervaringen die relevant zijn voor de leerlingen. Dit helpt hen om de teksten beter te begrijpen en te waarderen.

• Projecten en Activiteiten: Ontwikkel projecten en activiteiten die verband houden met de gelezen teksten, zoals het maken van creatieve presentaties of het uitvoeren van gerelateerde onderzoeken. Dit bevordert een diepgaander begrip van de tekst.

5. Stimuleer Zelfreflectie en Zelfregulatie

Moedig leerlingen aan om na te denken over hun eigen leeservaring en voortgang:

• Leesdagboeken: Laat leerlingen leesdagboeken bijhouden waarin ze hun gedachten, reacties en vragen over de gelezen teksten kunnen opschrijven. Dit bevordert zelfreflectie en een dieper begrip van de tekst.

• Zelfevaluatie: Laat leerlingen hun eigen leesprestaties evalueren en doelstellingen stellen voor verbetering. Dit bevordert zelfregulatie en verantwoordelijkheid voor hun eigen leerproces.

Betrekken van Ouders en Zorgdragen voor Thuisondersteuning

Ouders spelen een belangrijke rol in het bevorderen van leesmotivatie en prestaties:

• Leesactiviteiten Thuis: Moedig ouders aan om leesactiviteiten thuis te integreren, zoals voorlezen of samen boeken lezen. Dit versterkt de leesgewoonten en -motivatie van leerlingen.

• Communicatie en Samenwerking: Werk samen met ouders om leesdoelen te bespreken en strategieën te delen voor het ondersteunen van lezen thuis. Dit kan helpen bij het creëren van een consistente leeservaring tussen school en thuis.

Evaluatie en Aanpassing van Strategieën

Regelmatige evaluatie van de effectiviteit van leesstrategieën is essentieel:

• Observaties en Evaluaties: Observeer en evalueer regelmatig de leesmotieven en prestaties van leerlingen. Gebruik deze gegevens om te bepalen welke strategieën effectief zijn en waar aanpassingen nodig zijn.

• Feedback van Leerlingen: Verzamel feedback van leerlingen over hun leeservaringen en -voorkeuren. Dit helpt bij het aanpassen van leesactiviteiten en -strategieën om beter aan hun behoeften te voldoen.

Conclusie

Leesmotivatie en prestaties bij begrijpend lezen zijn nauw met elkaar verbonden en essentieel voor academisch succes. Door het creëren van een stimulerende leeromgeving, het integreren van lezen in de dagelijkse routine, het gebruik van differentiatie, het versterken van de verbinding tussen lezen en persoonlijke ervaringen, en het stimuleren van zelfreflectie, kunnen leraren de leesmotivatie en prestaties van hun leerlingen verbeteren. Samenwerking met ouders en regelmatige evaluatie van strategieën zorgen voor een continue verbetering van de leeservaring. Met een gerichte aanpak kunnen basisschoolleerlingen hun leesvaardigheden ontwikkelen, hun leesplezier vergroten en academisch succes behalen.

Geraadpleegde bronnen

• Ames, C. (1992). Classrooms: Goals, structures, and student motivation. Journal of Educational Psychology, 84, 261-271. doi:10.1037/0022-0663.84.3.261
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• Chall, J. S. (1983). Stages of reading development. New York: McGraw-Hill.
• Deci, E.L. & Ryan, R.M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York, NY: Plenium Press.
• Dweck, C. S. (1986). Motivational processes affecting learning. American Psychologist, 41, 1040–1048.
• Guthrie, J.T. (2005-2019). Website CORI. Geraadpleegd: 22-2-2019: http://www.corilearning.com/what-is-cori/program-goals/motivation.php
• Guthrie, J.T., Mcrae, A. and Klauda, S.L. (2007) Contributions of Concept-Oriented Reading Instruction to Knowledge about Interventions for Motivations in Reading. Educational Psychologist, 42, 237-250. http://dx.doi.org/10.1080/00461520701621087
• Heesters, K.S., Berkel, K. van, Schoot, F. van der & Hemker, B. (2007). Balans van het leesonderwijs aan het einde van de basisschool 4. Uitkomsten van de vierde peiling in 2005. Arnhem, Cito, PPON-reeks nr. 33.
• Kuhlemeier, H., Jolink, A., Krämer, I., Hemker, B., Jongen, I, Berkel, S. van & Bechger , T. (2014). Balans van de leesvaardigheid in het basis- en speciaal basisonderwijs 2. Uitkomsten van de peilingen in 2011 en 2012 in groep 8, groep 5 en de eindgroep van het SBO. Arnhem: CITO. PPON-reeks nummer 54. Geraadpleegd 11-2-22019 op: https://www.cito.nl/-/media/files/kennis-en-innovatie-onderzoek/ppon/cito_ppon_balans_54.pdf?la=nl-NL
• Meelissen, M.R.M., Netten, A., Drent, M., Punter, R.A., Droop, M., & Verhoeven, L. (2012). PIRLS- en TIMSS-2011: Trends in leerprestaties in Lezen, Rekenen en Natuuronderwijs. Nijmegen: Radboud Universiteit, Enschede: Universiteit Twente. Online beschikbaar: http://doc.utwente.nl/82325/1/Rapport.pdf
• Mol, S. & Bus, A. (2011). Positieve leesspiraal. In: Steensel, R. (2017). Betrokken lezers. Over leesmotivatie, leesweerstand, woordenschat en strategisch lezen. Keynote op de jaarlijkse conferentie van het Kenniscentrum Begrijpend lezen, Over begrijpend lezen en motivatie, op 4-10-2017 te Utrecht.
• Pintrich, P. R. (2000). An achievement goal theory perspective on issues in motivation terminology, theory, and research. Contemporary Educational Psychology, 25, 92-104. doi:10.1006/ceps.1999.1017.
• Ryan, R.M., & Deci, E.L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55, 68-78. Online beschikbaar: https://selfdeterminationtheory.org/SDT/documents/2000_RyanDeci_SDT.pdf
• Steensel, R. van, Sande, L. van der, Bramer, W., & Arendst, L. (2016). Effecten van leesmotivatie-interventies Uitkomsten van een meta-analyse. Reviewstudie in opdracht van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek. Rotterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam.
• Weiner, B. (1985). An attributional theory of achievement motivation and emotion. Psychological Review, 92, 548-573. doi:10.1037/0033-295x.92.4.548
• Weiner, B. (1994). Integrating social and personal theories of achievement striving. Review of Educational Research, 64, 557-573. doi:10.3102/00346543064004557
• Wigfield, A &, Eccles, J. S. (2000). Expectancy–Value Theory of Achievement Motivation. Contemporary Educational Psychology 25, 68–81.: doi:10.1006/ceps.1999.1015
• Wigfield, A., & Guthrie, J.T. (1997). Relations of children’s motivation for reading to the amount and breadth or their reading. Journal of Educational Psychology, 89(3), 420-432.