De invloed van klassengrootte op de ontwikkeling van kinderen

Geplaatst op 14 augustus 2024

De grootte van een klas is een belangrijk aspect van het onderwijs dat directe invloed heeft op de leeromgeving en de ontwikkeling van kinderen. De vraag of kleinere of grotere klassen beter zijn voor de ontwikkeling van kinderen heeft geleid tot veel onderzoek en discussie. In dit artikel onderzoeken we hoe klassengrootte de ontwikkeling van kinderen beïnvloedt, de voordelen en nadelen van verschillende klassengroottes, en bieden we inzichten in hoe scholen een effectieve leeromgeving kunnen creëren.

De Rol van Klassengrootte in het Onderwijs

Klassengrootte verwijst naar het aantal leerlingen dat in een klas zit en wordt vaak gemeten aan de hand van het aantal leerlingen per leerkracht. De klassengrootte kan variëren van enkele leerlingen tot tientallen, afhankelijk van de school en het onderwijssysteem. Onderzoek naar de impact van klassengrootte op de ontwikkeling van kinderen richt zich op hoe deze grootte de leerervaring en de prestaties van leerlingen beïnvloedt.

1. Individuele Aandacht: Kleinere klassen bieden leerkrachten de mogelijkheid om meer persoonlijke aandacht te geven aan elke leerling. Dit kan vooral voordelig zijn voor kinderen die extra ondersteuning nodig hebben of die moeite hebben met de lesstof.

2. Meer Interactie: In kleinere klassen is er vaak meer ruimte voor interactie tussen leerlingen en leerkrachten. Dit bevordert een meer dynamische en betrokken leeromgeving waarin leerlingen zich vrij voelen om vragen te stellen en actief deel te nemen aan de les.

3. Verbeterde Leerresultaten: Onderzoek heeft aangetoond dat kleinere klassen kunnen leiden tot betere leerresultaten, vooral op het gebied van lezen en wiskunde. Leerlingen in kleinere klassen presteren vaak beter op gestandaardiseerde toetsen en behalen hogere cijfers.

4. Beter Gedrag en Minder Afleiding: Kleinere klassen kunnen helpen om gedragsproblemen te verminderen en afleidingen te minimaliseren. Leerkrachten hebben meer controle over de klas en kunnen sneller ingrijpen als er problemen ontstaan.

1. Hogere Kosten: Het handhaven van kleinere klassen kan financieel belastend zijn voor scholen. Meer leerkrachten zijn nodig om kleinere groepen te onderwijzen, wat de kosten voor personeel en middelen verhoogt.

2. Beperkte Sociale Interactie: Hoewel kleinere klassen meer individuele aandacht bieden, kunnen ze ook de diversiteit en het sociale netwerk van leerlingen beperken. In een grotere klas hebben leerlingen meer kans om met verschillende leeftijdsgenoten te interageren en hun sociale vaardigheden te ontwikkelen.

3. Minder Leermaterialen: Kleinere klassen kunnen leiden tot een concentratie van middelen in een beperkt aantal klassen, wat mogelijk de toegang tot leermaterialen en -technologie beïnvloedt.

1. Kostenbesparing: Grotere klassen kunnen financieel voordeliger zijn voor scholen omdat ze minder leerkrachten vereisen. Dit kan helpen bij het verlagen van de operationele kosten en het optimaliseren van middelen.

2. Verhoogde Sociale Vaardigheden: In grotere klassen hebben leerlingen de kans om met een breder scala aan leeftijdsgenoten te interageren. Dit kan de ontwikkeling van sociale vaardigheden bevorderen en helpen bij het leren omgaan met verschillende persoonlijkheden.

3. Meer Groepswerk: Grotere klassen kunnen voordelen bieden voor groepswerk en samenwerkingsprojecten. Leerlingen leren samenwerken met een grotere diversiteit aan klasgenoten en ontwikkelen teamvaardigheden die belangrijk zijn voor de toekomst.

1. Minder Individuele Aandacht: Een van de grootste nadelen van grotere klassen is de verminderde individuele aandacht die leerkrachten aan elke leerling kunnen geven. Dit kan vooral problematisch zijn voor leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben of die worstelen met de lesstof.

2. Moeilijkheden met Klassenmanagement: Het beheren van grotere groepen kan uitdagender zijn voor leerkrachten. Dit kan leiden tot meer gedragsproblemen en minder effectieve instructie als gevolg van de grotere omvang van de klas.

3. Beperkingen in Differentiatie: In grotere klassen kan het moeilijker zijn om instructie en activiteiten te differentiëren om tegemoet te komen aan de diverse behoeften en leerstijlen van leerlingen. Dit kan de effectiviteit van het onderwijs beïnvloeden en leiden tot variabele leerresultaten.

Onderzoek en Bevindingen

Veel onderzoek heeft geprobeerd de impact van klassengrootte op leerresultaten te kwantificeren. Uit verschillende studies blijkt dat kleinere klassen vaak leiden tot verbeterde leerresultaten, vooral op het gebied van basisvaardigheden zoals lezen en rekenen. Kleinere klassen bieden leerkrachten de mogelijkheid om gerichter in te spelen op de behoeften van leerlingen en meer gepersonaliseerde ondersteuning te bieden.

Aan de andere kant wijzen sommige studies op de voordelen van grotere klassen, zoals kostenbesparingen en verbeterde sociale interactie. De effectiviteit van grotere klassen kan ook afhangen van de vaardigheden en ervaring van de leerkracht, evenals van de beschikbare middelen en ondersteuning.

Strategieën voor Effectieve Klasgroottebeheer

Om de voordelen van zowel kleinere als grotere klassen te maximaliseren, kunnen scholen verschillende strategieën overwegen:

Zoek naar een balans tussen de grootte van de klas en de beschikbare middelen. Dit kan inhouden dat je klassen kleinschaliger maakt voor de jongere leerlingen of voor vakken waarbij individuele aandacht cruciaal is, terwijl je grotere klassen hebt voor andere vakken of oudere leerlingen.

Investeer in de professionele ontwikkeling van leerkrachten om hen te helpen omgaan met de uitdagingen van zowel kleinere als grotere klassen. Training in klassengestuurde technieken en effectieve lesstrategieën kan helpen om de impact van de klassengrootte te verzachten.

In zowel kleinere als grotere klassen kunnen ondersteunende hulpmiddelen zoals assistent-leerkrachten, onderwijsassistenten en technologie helpen om de effectiviteit van het onderwijs te verbeteren en de leerresultaten te bevorderen.

Pas instructie en activiteiten aan op basis van de klassengrootte. In grotere klassen kan je bijvoorbeeld meer gebruik maken van groepswerk en technologie om differentiatie mogelijk te maken, terwijl je in kleinere klassen meer individuele begeleiding kunt bieden.

Evalueer regelmatig de impact van de klassengrootte op de leerresultaten en het leergedrag van leerlingen. Verzamel feedback van leerkrachten en leerlingen om te begrijpen hoe de klasgrootte de leerervaring beïnvloedt en pas indien nodig je beleid en praktijken aan.

Conclusie

De invloed van klassengrootte op de ontwikkeling van kinderen is een complex en veelzijdig vraagstuk. Kleinere klassen bieden voordelen zoals meer individuele aandacht en verbeterde leerresultaten, maar kunnen ook hogere kosten met zich meebrengen en beperkingen hebben in sociale interactie. Grotere klassen kunnen kostenbesparend zijn en sociale vaardigheden bevorderen, maar kunnen uitdagingen met zich meebrengen op het gebied van individuele aandacht en klassengestuurde technieken.

Door een weloverwogen aanpak te hanteren en strategisch gebruik te maken van de beschikbare middelen, kunnen scholen de voordelen van verschillende klassengroottes maximaliseren en een leeromgeving creëren die tegemoetkomt aan de diverse behoeften van hun leerlingen. Het vinden van de juiste balans en het voortdurend evalueren en aanpassen van beleid en praktijken zijn essentieel voor het bevorderen van effectieve leerresultaten en het ondersteunen van de ontwikkeling van kinderen.

Geraadpleegde bronnen

1. 1Allhusen, V., Belsky, J., Booth-LaForce, CL., Bradley, R., Brownwell, CA., Burchinal, M., Campbell, SB., Clarke-Stewart, KA., Cox, M., Friedman, SL., Hirsh-Pasek, K., Houts, RM., Huston, A., Jaeger, E., Johnson, DJ., Kelly, JF., Knoke, B., Marshall, N., McCartney, K., Morrison, FJ., O'Brien, M., Tresch Owen, M., Payne, C., Phillips, D., Pianta, R., Randolph, SM., Robeson, WW., Spieker, S., Lowe Vandell, D., Weinraub, M. (2004). Does class size in first grade relate to children's academic and social performance or observed classroom processes? Developmental psychology, 40(5), 651. http://psycnet.apa.org/journals/dev/40/5/651/
2. Blatchford, P., Bassett, P., Goldstein, H., & Martin, C. (2003). Are class size differences related to pupils' educational progress and classroom processes? findings from the institute of education class size study of children aged 5–7 years. British Educational Research Journal, 29(5), 709-730. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1080/0141192032000133668/abstract
3. Brühwiler, C., & Blatchford, P. (2011). Effects of class size and adaptive teaching competency on classroom processes and academic outcome. Learning and Instruction, 21(1), 95-108. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1080/0141192032000133668/abstract
4. Doolaard, S., & Bosker, R. J. (2006). Effecten van formatie-inzet in de onderbouw van het basisonderwijs. Groningen: GION. http://www.rug.nl/research/portal/publications/effecten-van-formatieinzet-in-de-onderbouw-van-het-basisonderwijs(b7a3ac74-27af-46e1-b4d0-908180660a31).html
5. CPB (2016). Kansrijk onderwijsbeleid. Den Haag: CPB. http://www.cpb.nl/persbericht/329095/kansrijk-kennisbeleid
6. Dolton, P., Marcenaro-Gutiérex & Still, A. (2014). The efficiency index. GEMS Education Solutions. http://www.edefficiencyindex.com/
7. Finn, J. D., Gerber, S. B., Achilles, C. M., & Boyd-Zaharias, J. (2001). The enduring effects of small classes. Teachers College Record, 103(2), 145-183. http://www.sfu.ca/~jcnesbit/EDUC220/ThinkPaper/FinnGerber2001.pdf
8. Finn, J.D., Gerber, S.B., & Boyd-Zaharias, J. (2005). Small Classes in the Early Grades, Academic Achievement, and Graduating From High School. Journal of Educational Psychology, 97(2), 214–223. https://www.apa.org/pubs/journals/releases/edu-972214.pdf
9. Francis, J. (2014). Relating preschool class size to classroom life and student achievement. Unpublished dissertation. Chicago: Loyola University Chicago. http://ecommons.luc.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1893&context=luc_diss
10. Fredriksson, P., Ockert, B., & Oosterbeek, H. (2011). Long-term effects of class size. Uppsala Stockholm University: IZA, IFAU & UCLS. http://www.tierweb.nl/assets/files/UvA/20110911-size2011augPF.pdf
11. Hattie, J. A. (2012). Leren zichtbaar maken. A. M. Dogger-Stigter (Ed.). Bazalt Educatieve Uitgaven.
12. Hattie, J. A. (2014). De impact van Leren zichtbaar maken. Rotterdam: Bazalt.
13. Krueger, A. B., & Whitmore, D. M. (2001). The effect of attending a small class in the early grades on college‐test taking and middle school test results: Evidence from Project STAR. The Economic Journal, 111(468), 1-28. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1468-0297.00586/abstract
14. Neuman, S. B., & Kaefer, T. (2013). Enhancing the intensity of vocabulary instruction for preschoolers at risk: The effects of group size on word knowledge and conceptual development. The Elementary School Journal, 113(4), 589-608. http://www.oalib.com/references/13312636
15. Schanzenbach, D. W. (2014). Does class size matter. Policy Briefs, National Education Policy Center, School of Education, University of Colorado, Boulder. http://www.greatlakescenter.org/docs/Policy_Briefs/Schanzenbach_ClassSize.pdf
16. Scheerens, J. (2014). Evidence based educational policy and practice: The case of applying the educational effectiveness knowledge base. Journal of Educational, Cultural and Psychological Studies (ECPS Journal), 1(9), 83-99. http://www.ledonline.it/index.php/ECPS-Journal/article/view/690/563
17. Scheerens, J. (2015). Educational Effectiveness and Ineffectiveness: A Critical Review of the Knowledge Base. Springer.
18. Schleicher, A. (2015) Does money buy strong performance in PISA. PISA in focus, 13. OECD. https://www.oecd.org/pisa/pisaproducts/pisainfocus/49685503.pdf
19. Skalická, V., Belsky, J., Stenseng, F., & Wichstrøm, L. (2015). Reciprocal Relations Between Student–Teacher Relationship and Children's Behavioral Problems: Moderation by Child‐Care Group Size. Child Development, 86(5), 1557-1570. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26248001
20. 20. Slot, P. L., Leseman, P. P., Verhagen, J., & Mulder, H. (2015). Associations between structural quality aspects and process quality in Dutch early childhood education and care settings. Early Childhood Research Quarterly, 33, 64-76. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0885200615000599

Meer weten?

Diversen:
AOB/ITS (2013). Groep XXL. Nijmegen: ITS. http://www.aob.nl/doc/GroepXXL03102013.pdf

Politiek:
Brief van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de voorzitter van de Tweede Kamer, 6 oktober 2015. Antwoord op schriftelijke vragen van de leden Jasper van Dijk en Siderius (beiden SP) aan de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over grote klassen, kenmerk 2015Z15087. https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/kamervragen/detail?id=2015D37288

Brief van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, aan de voorzitter van de Tweede Kamer, 20 januari 2016. Over groepsgrootte in het basisonderwijs. Referentie 878231. https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2016/01/20/kamerbrief-over-de-groepsgrootte-in-het-basisonderwijs

Uit de kranten:
Gaalen, E. van, Keultjes, H. (2015). Bomvol klaslokaal niet per se slecht. AD, 10 september 2015. http://www.ad.nl/binnenland/bomvol-klaslokaal-niet-per-se-slecht~ab7fc819/
Kamerman, S., Pelgrim, Chr. (2013). Een grote klas, is dat nou zo slecht?. NRC Handelsblad, 13 augustus 2013. http://www.nrc.nl/handelsblad/2013/08/13/een-grote-klas-is-dat-nou-zo-slecht-1283130