Effectieve strategieën om verzuim in het mbo te verminderen

Geplaatst op 21 augustus 2024

Verzuim onder mbo-studenten is een probleem dat zowel de individuele leerresultaten als de bredere prestaties van onderwijsinstellingen beïnvloedt. Ongeacht de oorzaak, kan verzuim leiden tot vertraging in de opleiding, verhoogde kans op voortijdig schoolverlaten en verminderde toekomstige werkgelegenheid. Het is daarom van cruciaal belang voor mbo-instellingen om doeltreffende strategieën te ontwikkelen om verzuim te reduceren en de betrokkenheid van studenten te verhogen. Dit artikel verkent de belangrijkste oorzaken van verzuim en biedt praktische en effectieve aanpakken om dit probleem aan te pakken.

Oorzaken van Verzuim in het MBO

Om verzuim effectief te kunnen bestrijden, is het essentieel om de onderliggende oorzaken te begrijpen:

1. Persoonlijke en Gezondheidsproblemen

Studenten kunnen kampen met gezondheidsproblemen, zoals chronische ziekten of mentale gezondheidsproblemen, die hun vermogen om regelmatig naar school te komen beïnvloeden.

2. Academische Moeilijkheden

Problemen met de studie-inhoud, gebrek aan begrip van lesstof of slechte studiemethoden kunnen leiden tot frustratie en demotivatie, wat het verzuim kan verhogen.

3. Financiële Lasten

Financiële moeilijkheden, zoals het betalen van collegegeld, lesmaterialen of andere kosten, kunnen studenten onder druk zetten en hun aanwezigheid negatief beïnvloeden.

4. Motivatie en Betrokkenheid

Gebrek aan motivatie of betrokkenheid bij de opleiding kan ervoor zorgen dat studenten minder gemotiveerd zijn om deel te nemen aan lessen en activiteiten.

5. Problemen met de Leeromgeving

Een onaangename of niet-ondersteunende leeromgeving kan bijdragen aan een verhoogd verzuim. Factoren zoals een slechte relatie met docenten of een ongeorganiseerde leeromgeving spelen hierbij een rol.

Effectieve Strategieën voor Verzuimreductie

Om verzuim effectief te verminderen, moeten mbo-instellingen een holistische aanpak volgen. Hier zijn enkele bewezen strategieën:

1. Proactieve Verzuimmonitoring

Het identificeren van verzuimproblemen voordat ze escaleren is essentieel:

• Verzuimregistratiesystemen: Maak gebruik van geavanceerde systemen om verzuim in real-time te registreren. Dit helpt bij het volgen van trends en het snel identificeren van probleemgebieden.
• Analyse van Verzuimgegevens: Analyseer verzuimdata regelmatig om de oorzaken en patronen te begrijpen. Dit helpt bij het ontwikkelen van gerichte interventies en het evalueren van hun effectiviteit.

2. Individuele Ondersteuning en Begeleiding

Een persoonlijke benadering kan het verschil maken:

• Mentoring: Wijs elke student een mentor toe die hen begeleidt bij hun academische en persoonlijke ontwikkeling. Mentoren kunnen studenten helpen bij het overwinnen van uitdagingen en het stellen van doelen.
• Studiebegeleiding: Bied extra ondersteuning aan studenten die moeite hebben met hun studie. Dit kan door middel van bijles, studievaardigheidstrainingen of online hulpbronnen.

3. Verhogen van Motivatie en Betrokkenheid

Het vergroten van de betrokkenheid en motivatie is cruciaal:

• Duidelijke Doelen: Help studenten bij het stellen van persoonlijke en academische doelen. Dit biedt richting en motivatie voor hun studies.
• Actieve Leeromgeving: Creëer een stimulerende leeromgeving door interactieve lesmethoden en relevante, uitdagende projecten aan te bieden. Dit maakt leren aantrekkelijker en bevordert de betrokkenheid.

4. Financiële Ondersteuning en Advies

Om financiële stress te verlichten, kunnen mbo-instellingen verschillende vormen van ondersteuning bieden:

• Beurzen en Subsidies: Bied informatie over beschikbare financiële hulpbronnen zoals beurzen en subsidies. Dit kan studenten helpen de kosten van hun opleiding te beheren.
• Financieel Advies: Voorzie studenten van toegang tot financieel advies en budgetteringstools. Dit helpt hen bij het plannen en beheren van hun financiën.

5. Verbeteren van de Leeromgeving

Een ondersteunende leeromgeving is essentieel voor verzuimreductie:

• Positieve Schoolcultuur: Creëer een veilige en ondersteunende cultuur binnen de instelling. Dit omvat respectvolle interacties tussen studenten en docenten en een positieve sfeer in de klas.
• Leeromgeving Optimaliseren: Zorg voor goed onderhouden en functionele faciliteiten. Een goed georganiseerde en aantrekkelijke leeromgeving kan bijdragen aan de bereidheid van studenten om aanwezig te zijn.

6. Ouder- en Verzorgerbetrokkenheid

Ouders en verzorgers spelen een belangrijke rol bij de aanwezigheid van studenten:

• Regelmatige Communicatie: Houd ouders en verzorgers op de hoogte van de voortgang en aanwezigheid van hun kinderen. Dit kan helpen bij het identificeren van problemen en het vinden van oplossingen.
• Samenwerking: Werk samen met ouders om ondersteuning te bieden bij problemen die bijdragen aan verzuim, zoals thuisproblemen of financiële stress.

7. Preventieve Programma’s en Initiatieven

Voorkomen is beter dan genezen:

• Vroegtijdige Interventie: Ontwikkel programma’s die gericht zijn op het vroegtijdig identificeren en aanpakken van verzuimrisico’s. Dit kan bestaan uit begeleidingssessies en interventies voor risicoleerlingen.
• Educatieve Workshops: Organiseer workshops en trainingen over belangrijke onderwerpen zoals tijdmanagement, stressbeheer en studievaardigheden om studenten te ondersteunen in hun dagelijkse studieactiviteiten.

Evaluatie en Aanpassing van Strategieën

Om ervoor te zorgen dat verzuimaanpakken effectief blijven, is voortdurende evaluatie noodzakelijk:

• Evaluatie van Strategieën: Voer regelmatig evaluaties uit om te bepalen hoe effectief de verzuimaanpakken zijn. Verzamel feedback van studenten, docenten en andere betrokkenen om te begrijpen wat werkt en wat verbeterd kan worden.
• Flexibele Aanpassing: Wees bereid om strategieën aan te passen op basis van evaluatieresultaten en veranderende omstandigheden. Flexibiliteit helpt bij het bijstellen van interventies en het blijven voldoen aan de behoeften van studenten.

Conclusie

Het verminderen van verzuim in het mbo vereist een geïntegreerde aanpak die zowel proactieve als reactieve strategieën omvat. Door effectieve verzuimmonitoring, individuele begeleiding, verhoging van motivatie, financiële ondersteuning, verbetering van de leeromgeving, betrokkenheid van ouders, en preventieve initiatieven te implementeren, kunnen mbo-instellingen de aanwezigheid van studenten verbeteren.

Het is belangrijk om voortdurend te evalueren en aan te passen om de effectiviteit van deze strategieën te waarborgen. Door een holistische en flexibele benadering te volgen, kunnen onderwijsinstellingen een ondersteunende leeromgeving creëren die studenten helpt hun opleiding succesvol af te ronden en hun volledige potentieel te bereiken.

Geraadpleegde bronnen 

• Allen, J., & Meng, C. (2010). Voortijdige schoolverlaters: aanleiding en gevolg. Rapportnummer: ROA-R-2010/9. Maastricht: ROA, Maastricht University.
• Baat, M. de, (2009). Beschermende en risicofactoren voor schoolverzuim. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut.
• Baat, M. de, (2010). Wat werkt bij het voorkomen en verminderen van schoolverzuim? Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut.
• Baat, M. de, Messing, C., & Prins, D. (2014). Wat werkt bij schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten? Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut.
• Batenburg, T. van, Korpershoek, H., & Werf, M.P.C. van der (2007). De VMBO-leerlingen in vocl'99: Stromen, kenmerken en huidige situatie. Groningen: GION.
• Cabus, S. & De Witte, K. (2011). Werkt een actief verzuimbeleid? Die Keure Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, 2011(1), 36–45.
• Cabus, S.J. (2013). Wat werkt in de aanval op de schooluitval? Een empirisch onderzoek naar de effecten van het Nederlandse preventiebeleid op voortijdig schoolverlaten. Maastricht: TIER-Maastricht University.
• Cabus, S.J. (2013). Wat werkt in de strijd tegen voortijdig schoolverlaten? Sociale Vraagstukken, 3 oktober 2013.
• Elffers, L. (2011). The transition to post-secondary vocational education: students' entrance, experiences, and attainment. Enschede: Ipskamp Drukkers.
• Elffers, L. (2012) Voorbij het laaghangend fruit. Voortijdig schoolverlaten in het mbo. MESO Magazine, 184, 22-25.
• Holter, N. & Bruinsma, W. (2010). Wat werkt bij voortijdig schoolverlaten? Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut.
• Kearney, C. A. (2008). School absenteeism and school refusal behavior in youth: A contemporary review. Clinical Psychology Review, 28(3), 451-471. 
• Kennis, R., Jager, A., Eimers, T. (2018). Schoolmaatschappelijk werk in het mbo. Een evaluatie van de invulling en meerwaarde van het SMW in het mbo. Nijmegen, KBA.
• Kennisrotonde (2018). Over welke competenties moeten mentoren in het mbo beschikken om vsv terug te dringen? (KR.325) Den Haag: Kennisrotonde.
• Kruizinga, A.V. (2017). Schoolbetrokkenheid, pesten en etniciteit. Onderzoek onder mbo-studenten. Leiden, Universiteit Leiden.
• Meng, C. (2018). Uitval zonder diploma: Aanleiding, Kansen en Toekomstintenties. (ROA Fact sheets; Vol. ROA-F-2018/, No. 018). Maastricht: Research Centre for Education and the Labour Market.
• OCW. Begrippenkader schoolverzuim. Geraadpleegd op 6 januari 2019.
• Onderwijs in cijfers. Voortijdig schoolverlaten in het mbo. Geraadpleegd op 3 februari 2019.
• Rijksoverheid (z.j). Maatregelen tegen voortijdig schoolverlaten. Geraadpleegd op 3 februari 2019.
• Sutphen, R. D., Ford, J. P., & Flaherty, C. (2010). Truancy Interventions: A Review of the Research Literature. Research on Social Work Practice, 20(2), 161–171.
• Steeg, M. van der, Elk, R. van, & Webbink D. (2015). “Does Intensive Coaching Reduce School Dropout? Evidence from a Randomized Experiment.” Economics of Education Review 48 (October): 184-197.
• Traag, T. (2012). Early school-leaving in the Netherlands. A multidisciplinary study of risk and protective factors explaining early school-leaving. Den Haag: Statistics Netherlands.
• Vugteveen, J., & Timmermans, A. (2017). Risico op afbreken van een opleiding in de eerste twee jaar van het mbo. Pedagogische Studiën, 94(3), 139-159.
• Wagemans, R., Laffra, J., & Wienke, D. (2015). Van 'geen zin hebben in school' tot 'schooluitval'. Handreiking voor het inzetten van een preventie- en zorgarrangement. Utrecht: NJI.
• Wijering-van Wijk (2012). Voor het diploma de school uit. Canon Beroepsonderwijs.
• Wijk, B van, & Kan, C. (2013). Vroegtijdig signaleren van onderwijsuitval. Inzichten van en voor de praktijk. Den Bosch: ECBO.
• Witte, K, de & Cabus, S.J. (2013). Dropout prevention measures in the Netherlands, an explorative evaluation. Educational Review, 65(2), 155-176.
• Witte, K. de, Cabus, S, Groot, W., & Maassen van den Brink, H (2014). Voortijdig schoolverlaten. Rapportage van TIER/Platform31. Maastricht: TIER, Universiteit Maastricht.
• Wolff, C. de, Korevaar, L., Zijlstra, A., Alferink, B. & Hofman, E. (2009). Studeren met succes. Vijf succesvolle projecten rond Begeleid Leren voor studenten met psychische beperkingen. Groningen: Hanzehogeschool.
• ZonMw (z.j.) Evaluatie van de rol van de jeugdarts bij "M@zl op het mbo:, een interventie voor een integrale aanpak van het ziekteverzuim op het mbo. Geraadpleegd op 5 februari 2019.