Effectieve strategieën voor duurzaam afvalgedrag op scholen

Geplaatst op 13 juli 2024

Om duurzaam afvalgedrag onder leerlingen op basisscholen en middelbare scholen te bevorderen, zijn er verschillende benaderingen en strategieën die scholen kunnen overwegen. Effectieve interventies zijn essentieel om niet alleen gedragsverandering te stimuleren binnen de schoolomgeving, maar ook daarbuiten, in de thuissituatie en in de bredere gemeenschap. Hieronder worden verschillende aanbevelingen en benaderingen besproken die scholen kunnen hanteren om duurzaam afvalgedrag bij leerlingen te bevorderen.

1. Integratie van Educatieve Programma's

Kennisoverdracht en bewustwording: Educatieve programma's gericht op duurzaam afvalgedrag moeten verder gaan dan alleen het verstrekken van informatie. Ze moeten leerlingen bewust maken van de impact van hun afvalgedrag op het milieu en de samenleving. Dit kan worden bereikt door middel van gestructureerde lessen, interactieve activiteiten en multimediale bronnen die aansluiten bij de leeftijd en ontwikkelingsfase van de leerlingen.

Empowerment en participatie: Het is belangrijk dat leerlingen zich betrokken voelen bij de oplossing van afvalproblemen. Scholen kunnen empowerment stimuleren door leerlingen actief te betrekken bij besluitvormingsprocessen en projecten rond afvalbeheer. Dit kan variëren van het opzetten van groene teams tot het organiseren van schoonmaakacties in de buurt.

Voorbeeldfunctie van docenten: Leraren spelen een cruciale rol als rolmodel voor leerlingen. Door zelf milieubewust gedrag te vertonen en actief deel te nemen aan duurzame initiatieven op school, kunnen zij leerlingen inspireren en motiveren om hun gedrag aan te passen.

2. Gedragsveranderingstechnieken

Gebruik van gedragsmodellen: Het toepassen van psychologische modellen zoals het Theory of Planned Behavior (Azjen & Fishbein) kan helpen om de intentie van leerlingen om duurzaam afvalgedrag te vertonen te versterken. Dit model stelt dat gedrag voortkomt uit intentie, die op zijn beurt wordt beïnvloed door houding, sociale normen en waargenomen gedragscontrole.

Cognitieve dissonantie: Door leerlingen bewust te maken van de tegenstrijdigheid tussen hun milieubewuste overtuigingen en hun feitelijke afvalgedrag, kan cognitieve dissonantie ontstaan. Dit kan hen aansporen om hun gedrag aan te passen om de innerlijke spanning te verminderen.

Praktische prompts en beloningen: Visuele aanwijzingen, zoals gekleurde voetstappen die naar afvalbakken leiden, kunnen leerlingen subtiel aanmoedigen om afval op een juiste manier weg te gooien. Beloningssystemen voor schone klassen of schoolpleinen kunnen ook motiverend werken.

3. Betrekken van de Gemeenschap en Partnerschappen

Ouderbetrokkenheid: Het betrekken van ouders bij schoolinitiatieven voor duurzaam afvalgedrag kan ervoor zorgen dat wat leerlingen op school leren, ook thuis wordt toegepast. Dit kan variëren van informatieavonden tot gezamenlijke opruimacties in de buurt.

Samenwerking met lokale gemeenschappen: Scholen kunnen samenwerken met lokale overheden, bedrijven en non-profitorganisaties om duurzame afvalbeheerpraktijken te bevorderen. Dit kan resulteren in gemeenschapsbrede campagnes en initiatieven die de bewustwording vergroten en duurzame gedragingen aanmoedigen.

4. Evaluatie en Voortdurende Verbetering

Monitoring en evaluatie: Het is essentieel dat scholen de effectiviteit van hun interventies continu monitoren en evalueren. Dit kan worden gedaan door middel van enquêtes, observaties en feedbacksessies met leerlingen, leraren en ouders. Op basis van deze gegevens kunnen interventies worden aangepast en verbeterd.

Duurzaamheid van gedragsverandering: Om blijvende gedragsverandering te bevorderen, moeten scholen zich richten op het verankeren van nieuwe gewoonten en attitudes bij leerlingen. Dit vereist een langetermijnbenadering waarbij consistentie en herhaling van educatieve interventies centraal staan.

Conclusie

Het bevorderen van duurzaam afvalgedrag onder leerlingen vereist een multidimensionale aanpak waarbij educatie, gedragsveranderingstechnieken, gemeenschapsbetrokkenheid en voortdurende evaluatie samenkomen. Hoewel er geen one-size-fits-all benadering bestaat, kunnen scholen met de juiste strategieën en samenwerkingsverbanden een positieve impact hebben op het afvalgedrag van hun leerlingen, zowel binnen als buiten de schoolomgeving. Door voort te bouwen op bestaande kennis en praktijkgericht onderzoek te omarmen, kunnen scholen effectieve interventies ontwikkelen die duurzame gedragsverandering ondersteunen en bijdragen aan een gezondere en schonere leefomgeving.

Geraadpleegde bronnen

• Camargo, C., & Shavelson, R. (2009). Direct measures in environmental education evaluation: Behavioral intentions versus observable actions. Applied Environmental Education and Communication, 8(3-4), 165-173.
• Dandi, E., Fathurrahman, F., Langer, J., Oomkens, B., & de Vos, N. (2016). Bye-bye Boring Surveys.  A creative survey for evaluating wate reduction lessons. Wageningen: WUR
• Dandi, E., Fathurrahman, F., Langer, J., Oomkens, B., & de Vos, N. (2016). Het meten van effectiviteit van lessen over zwerfafval. In opdracht van de wetenschapswinkel en 24 NME Centra, oktober 2016.
• Guérin, L. (2020). Tech Your Future. Position paper bèta burgerschap. Handelingsperspectieven voor de toekomst. Deventer: TechYour Future. Centre of Expertise TechniekOnderwijs.
• Hansmann, R., & Steimer, N. (2015). Linking an Integrative Behavior Model to Elements of Environmental Campaigns: An Analysis of Face-to-Face Communication and Posters against Littering. Sustainability, 7(6), 6937-6956.
• Hermsen, S., & Renes, R. J. (2016). Draaiboek gedragsverandering: de psychologie van beïnvloeding, begrijpen en gebruiken. Business contact.
• Houghton, S. (1993). Using verbal and visual prompts to control littering in high schools. Educational Studies, 19(3), 247-254.
• Keizer, K., Lindenberg, S., & Steg, L. (2008). The spreading of disorder.  Science, 322(5908), 1681-1685.
• Klaver, L., & Walma-van der Molen, J. (2020). Betrokken bij wereldproblemen. Van Corona tot klimaat. JSW, 9, 6-9.
• Korpel, R. (2019). Van `duurzaam denken’ naar `duurzaam doen’. Onderzoeksrapport. Bachelorscriptie. Amsterdam: Amsterdam Fashion Institute
• Leijdekkers, S., Marpaung, Y. M., Meesters, M., Naser, A. K., Penninx, M., van Rookhuijzen, M., & Willems, M. (2015). Effective Interventions on littering behaviour of youngsters. What are the ingredients. Master-scriptie Wageningen Universiteit. Wageningen: WUR
• Midden, C. (2015). Verbetering afvalscheiding en inzameling hoogbouw. Een literatuurstudie naar gedragsdeterminanten en interventies. Eindhoven: Midden Research consultancy.
• Musthofa, W., & Koentjoro, K. (2019). The engaging of early age children in environmental behavior through wayang kancil folktale. Sustinere: Journal of Environment and Sustainability, 3(3), 144-169.
• Nieuwelink, H., Boogaard, M., Dijkstra, A. B., Kuiper, E., & Ledoux, G. (2016). Onderwijs in burgerschap: wat scholen kunnen doen: lessen uit wetenschap en praktijk. Amsterdam: Kohnstamm instituut UvA
• Osbaldiston, R., & Schott, J. P. (2012). Environmental sustainability and behavioral science: Meta-analysis of proenvironmental behavior experiments. Environment and Behavior, 44(2), 257-299.
• Remmerswaal, A. (2017). Plastic soep op de stoep. Hoe kan lesmateriaal over zwerfafval bijdragen aan waardenontwikkeling en gedragsverandering? Rapport Research Wetenschapswinkel, No 333. Wageningen: WUR.
• SME (2009). Aan de slag met afval op jouw school. Utrecht: Stichting Milieu Educatie SME.
• Tauritz, R., & Wals, A. (2009). A history of environmental education and youth participation in the Netherlands. In Young people, education, and sustainable development. Exploring principles, perspectives, and praxis (pp. 253-264). Wageningen Academic Publishers.
• Tolkamp, J. (20180). Perspectief nemen in complexe maatschappelijke vraagstukken. Groepsgewijs problemen oplossen met Bèta Burgerschap. Gedownload via www.techyourfuture.nl.
• Torres, H. R., Reynolds, C. J., Lewis, A., Muller-Karger, F., Alsharif, K., & Mastenbrook, K. (2019). Examining youth perceptions and social contexts of litter to improve marine debris environmental education. Environmental Education Research, 25(9), 1400-1415.
• Van der Ploeg, P. (2020). Burgerschapsvorming in tijden van communitair neoliberalisme. Analyse van 20 jaar burgerschapsvormingsbeleid. NRO Werkplaats Democratisering van kritisch denken. Den Haag: NRO.
• Van Poeck, K., König, A., & Wals, A. E. (2018). Environmental and sustainability education in the Benelux countries: research, policy and practices at the intersection of education and societal transformation. Environmental Education Research, 24(9), 1234-1249.